بررسی روش های تربیتی امام علی(ع) در نهج البلاغه با تأکید بر نامه ی سی و یکم

  استادراهنما

آقای دکتر مهدی طالع زاری

نگارنده

فاطمه سادات سجادی نژاد

   تربیت در زندگی انسان نقش مؤثّر دارد و یکی از مباحث مورد توجه ادیان و مکاتب مختلف در طول قرون و اعصار بوده است. بسیاری از معضلات اجتماعی، فرهنگی، اعتقادی، اخلاقی و روحی جامعه، برآمده از تربیت نادرست است. برای تربیت نیز بهترین دوران، دوران کودکی است. زیرا این دوران، زمان و فرصتی بسیار مناسب برای انواع یادگیری ها است و روند اجتماعی شدن در سال های کودکی از سرعت بیشتری برخوردار است. آشنایی با روش های صحیح تربیت و به کارگیری آن ها توسط والدین، معلّمان، مربیان و همه کارشناسان تربیتی، سبب به وجود آمدن جامعه ای سالم، پویا و پیشرفته می شود. نیاز همه جانبه جامعه بشری به تربیت از یک سو و نبود راه کارهای منسجم و دقیق و کارآمد تربیتی از سوی دیگر، ضرورت پژوهشی جامع در این راستاست. در بین حوزه ها و مکاتب مختلف، اسلام به عنوان دین کامل و اکمل، آیین الهی زندگی انسان هاست که از آموزه های آن می توان به عنوان منبعی ارزشمند و کارآمد برای استخراج و تبیین مفاهیم و روش های تربیت استفاده نمود. نهج البلاغه به عنوان جزئی از معارف دین اسلام، دربردارنده ی شیوه های تربیتی کاملی است. هدف این پژوهش، تعیین روش ها و ابعاد تربیتی کودک از نظر حضرت علی (علیه السلام) و تطبیق آن با روش های معرفی شده در نامه سی و یکم نهج البلاغه و بررسی سخنان امیرالمؤمنین (علیه السلام) می باشد.

راههای درمان سوء ظن و بدبینی در خانواده از منظر قرآن و روایات

استاد راهنما:

 احمد نظری

        پژوهشگر:

 مرضیه ملک شاهکویی

چکیده

از جمله آفت های ویرانگر باغ سر سبز زندگی، سوء ظن و بد گمانی افراد خانواده نسبت به یکدیگر است. شرط داشتن یک زندگی ایده آل و موفق، مصونیت در برابر گمان های بد است.

سوء ظن همچون طوفان تکان دهنده ای، ستون های استوار زندگی را متزلزل می سازد. این صفت رذیله که نوعی بیماری روحی تلقی می شود، گاه تا جایی پیش می رود که امنیت افراد خانواده را در افکار یکدیگر از بین می برد، به گونه ای که اگر با منطق صحیح و بینش درست حل نشود، افراد را تا عمق ضلالت و پستی پیش خواهد برد.

در نتیجه شخص بدبین از هم نشینی با دوستان و رفت و آمدهای مفید اجتناب می ورزد و به تنهایی و عزلت بیشتر تمایل دارد و از شادی و نشاط روحی بی بهره است و شاید کار به جایی برسد که از همه کس و همه چیز هراس پیدا کند و هر تحرکی را از سوی هر کس به ضرر خود می بیند و چنین تصور می کند که همگان کمر به نابودی و حذف او بسته اند.

انسان بد گمان در اثر دوری از معاشرت های سودمند و فاصله گرفتن از دیگران از تکامل و رشد فکری باز می ماند و همیشه تنهاست و از تنهایی رنج می برد و از کمترین صفای روحی برخوردار نیست. آن که زندگیش همراه با سوء ظن است همیشه در دل به بد گویی و غیبت دیگران مشغول و از این جهت است که برخی از علمای اخلاق از سوء ظن به غیبت قلبی و باطنی نام برده اند.

همچنین در جمعی که دیدگاه های منفی و گمانه زنی های بی دلیل در مورد دیگران، امری رایج و عادی باشد، دوستی و الفت از میان آنان رخت بر می بندد و حجم غیبت به سبب بد گمانی افزایش می یابد. بدگمانی و سوء ظن نوعی ستمگری در حق دیگران است و باعث افزایش ترس میان آحاد جامعه می شود؛ زیرا مردم پیوسته در هراس اند که مبادا بی دلیل در معرض اتهام قرار بگیرند و آبروی آنان به مخاطره بیفتد.

یکی از راه های درمان بدبینی و سوء ظن داشتن تعهد در زندگی مشترک است البته همسران وظیفه سنگینی نسبت به یکدیگر دارند تا به بهبود زندگی شان کمک کنند آن ها باید تا حد امکان رفتارهای یکدیگر را حمل به صحت نمایند و با دوری از مواضع تهمت و سوء ظن و توجه به محاسن حسن ظن و مفاسد سوء ظن می توانند به درمان هر چه بهتر این بیماری کمک شایانی کنند

کلید واژه‌ها: عوامل، سوء ظن، بدبینی، خانواده.

ادامه »

 انواع ظلم و آثار و پیامدهای آن در قرآن

استاد راهنما :

فاطمه صغری شعبانی

نگارنده:

زینب فیضی

چکیده

بر اساس آموزه های دینی آن چه که می تواند جامعه بشری را از ظلمات دوری از اخلا قیامت و آلوده شدن به لجنِ زا فساد ظلمات کج فهمی ها و بدعت ها، بی عدالتی و نارضایتی ذلت و خواری ناامنی و محو شدن ارزش های انسانی و تسلط نااهلان و ظالمان نجات دهد شناخت پیدا کردن است در زمینه اقسام ظلم و عوامل آن همچون خشونت خود خواهی، جاه طلبی و پیامدهای ظلم و به تبع آن تلاش در رفع موانع فردی و اجتماعی در فرد و جامعه است این پژوهش به استناد به بافت و سیاق آیات قرآن کریم به تبیین واژه ظلم و بررسی علل و عوامل و اقسام آن و چگونگی فراگیری آن که موجبات چنین پدیده ی شومی در جامعه می شود پرداخته و به این پرسش پاسخ داده است که آثار و پیامدهای ظلم در قرآن چگونه است؟ و راههای مبارزه مبارزه با ظلم چیست؟ و سپس پیامدهای ظلم پذیری آن را در بین دینداران بازگو می نماید و در پایان به اختصار راهکارهای مبارزه با ظلم چه از جنبه فردی و چه اجتماعی اشتاره می کند.

کلیدواژه: ظلم-ظلم پذیری-خودخواهی-جاه طلبی.

ادامه »

بررسی اجمالی نصایح اخلاقی لقمان حکیم به فرزندش ازمنظرآیات وروایات

پژوهشگر:زهرانصرتی[1]

چکیده

خداوند درمیان حکمت های لقمان، بخشی از حکمت های او به فرزندش را که ده فراز است، در قرآن در ضمن پنج آیه در سوره لقمان (آیات 13، 16، 17، 18، 19) می آورد که بیانگر ده نصیحت بزرگ و مفهوم عمیق انسان سازی است، و آن ده فراز عبارتند از:

1ـ توحید، 2ـ حسابرسی معاد، 3ـ نماز، 4ـ امر به معروف، 5ـ نهی از منکر، 6ـ صبر و استقامت، 7ـ تواضع، 8 و 9ـ پرهیز از راه رفتن مغرورانه و خوی خودخواهی، 10ـ اعتدال و انضباط در صدا و صوت. به دلیل این که قصد ما از انجام چنین پروژه تحقیقاتی بررسی و تبیین اجمالی نصایح اخلاقی لقمان می باشد لذا بر آن شدیم تا به سومین نصیحت لقمان یعنی نماز بپردازیم که اساس همه ادیان الهی نیز به شمار می رود و هم چنین در ادامه، نصایح اخلاقی دیگر را در ضمن آیات 17، 18، 19 به بررسی و تبیین آن می پردازیم. سومین نصیحت لقمان با عنوان بر پاداشتن نماز مطرح می شود که شامل مطالبی از قبیل اهمیت نماز، توجه به فلسفه و آثار نماز، نقش خشوع و حضور قلب در قبولی نماز و راهکارهای بدست آوردن خشوع و حضور قلب می باشد. چهارمین و پنجمین حکمت امر به معروف و نهی از منکر نام دارد. در این قسمت سعی شده مطالبی نظیر معنی معروف و منکر و اقسام و مراحل آن، آورده شود سپس به ذکر عوامل ترک این دو فریضه الهی پرداخته و نیز به بررسی این که آیا بین امر به معروف و نهی از منکر و آزادی تضاد وجود دارد پرادخته شده است و در آخر، بحث را با راهکارهای عملی کردن این 2 فریضه در جامعه به پایان بردیم در ششمین حکمت که با عنوان صبر و استقامت مطرح شده است مطالبی نظیر اقسام صبر، صبر جمیل، فرازهایی از صبر پیامبر و امامان (علیهم السلام) و پاسخ به یک شبهه مطرح می شود. هفتمین حکمت تواضع نام دارد در این قسمت سعی شده عنوان های زیر آورده شود: معنی تواضع و اقسام آن، نشانه های تواضع، صفات تواضع کنندگان و در آخر راهکارهای عملی

کردن آن در جامعه مطرح شده است. هشتمین و نهمین حکمت لقمان پرهیز از راه رفتن مغرورانه و خوی خودخواهی می باشد که عنوان های زیر را دارا می باشد، تکبر و خود پسندی، ذکر انواع تکبر و راهکارهای مبارزه با تکبر. دهمین و آخرین حکمت اعتدال و انضباط در صدا و صوت نام دارد که مطالبی نظیر معنای اعتدال در صدا و صوت، کنترل صوت از نظر قرآن و… مطرح شده است.

کلیدواژه ها

نصایح ، اخلاق ، لقمان

…………………………………………………….

[1]- فارغ التحصیل سطح دومدرسه امام جعفرصادق(ع)شهرستان شاهرود

ادامه »

 بررسی مواقف و عقبات پس از مرگ

نام پژوهشگر: صدیقه عبداللهی[1]

چکیده:     

آن چه در این مقاله آمده است مباحثی از موضوع قبر، عالم برزخ، چشم اندازی از قیامت است. از آیات و روایات به دست می آید مرگ دریچه ورود به عالم قبر ، برزخ و قیامت است با اولین عقبه ما که سختی جان دادن و فشار قبر و سپس نکیر و منکر است آغاز می شود که هر کدام از این عقبات سختی خاص خود را دارد و در حقیقت تخفیف گناهان را به همراه دارد چرا که رسول مکرم اسلام فرمودند مرگ کفاره گناهان است با دمیدن نفخ صور دوم عالم قیامت برپا می شود بعد از آن موقع گذشتن از پل صراط مطرح می شود که کیفیت رد شدن از پل صراط هم به اعمال حسنه و سیئه ی انسان بستگی دارد که به آرامی و کندی از پل بگذرد. پس از صراط بحث مواقف مطرح می شود که در روایات پنجاه موقف را ذکر کرده اند و هر کدام به نام یکی از فرایض و اوامر و نواهی نامگذاری شده است و در واقع توقف در هر کدام از این مواقف طبق روایات هزار سال است . مواقف ایستگاه هایی هستند که از تکالیف سؤال می شود نام مواقف در آیات و تفاسیر مفسران به اجمال آمده است مواقف نماز، زکات، خمس، صله رحم، حق الناس، امانت، حج، طهارت، اخلاق، حقوق والدین، حقوق همسایه و … اما سخت ترین موقف همان حق الناس است چرا که حق الناس علاوه بر حق مردم حق خدا هم هست که به دقت بررسی می شود.  آیا جای آن نیست که انسان بحث معاد را بیشتر نظر کند و سخت مراقب تمام لحظات و ثانیه های عمر عزیزش باشد و با کسب معرفت از فرامین الهی و حب اهل بیت علیهم السلام و توسل به آن ها توشه ای برای این عقبات و گردنه های سخت برای خود فراهم آورده تا این مسیر را به سلامت طی کند.

کلید واژه: مواقف ، عقبات ، معاد ، برزخ ، صراط

………………………………………………………

[1]. فارغ التحصیل سطح دو حوزه علمیه امام جعفر صادق (ع) شهرستان شاهرود.

ادامه »

امنیت ملّی از دیدگاه امام علی (علیه السلام) در نهج البلاغه

پژوهشگر:مریم عامری

چکیـده

امنیت از نیازهای اولیه زندگی به شمار می رود که از دیرباز مورد توجه و از دغدغه های بشر بوده است به این معنی که جستجوی امنیت از مهم­ترین کشش­ها و انگیزه های انسان است که با جوهر هستی انسان پیوند ناگسستنی دارد. امنیت دارای ارکانی است که اگر آن ارکان در جامعه برپا شود امنیت ملی بوجود می آید و تقویت نیز می گردد. از قبیل وحدت و اتحاد ملی، قانون گرایی، ایمان وتقوای مردمی و … که هر کدام نقش بسزایی در امنیت ملی دارند و اختلال در هر رکن می تواند موجب اختلال در ارکان دیگر شده و امنیت را تهدید کند و تبدیل به اضطراب و تشویش نماید. امام علی (علیه السلام) در نهج البلاغه جهت امنیت ملی اهمیت خاصی قایل است و از این رو بسیاری از سخنان ایشان بر پایه حفظ امنیت سرمایه های وجود انسان اعم از جان و مال و آبرو و ناموس آن قرار داده است که با توجه به خطبه ها و حکمت های آن حضرت در خصوص امنیت ملی می توان آن­ها را راه گشا دانست و در زندگی فردی و اجتماعی پیاده کرد.آن حضرت که پرورش یافته­ی مکتب نبوی و وحی است بیانات یک انسان معمولی نیست بلکه نشان از انسان کامل و متعالی دارد و جالب تر این­که ایشان در هر زمینه ای از امنیت که مردم را بیم داده یا بر حذر کرده اند خود نیز رعایت کرده است و اگر به مسئله­ای  توصیه و سفارش کرده اند اول خودشان به آن عمل نموده اند. پس با استفاده از قرآن و نهج البلاغه و توجه به راهکارهای آن که توسط خداوند و حضرت علی (علیه السلام) بیان شده می توان امنیت و آرامش را در جامعه بوجود آورد و تقویت نمود و این نیاز بشر نیز تأمین شود.

ادامه »

نقش امید و آثار آن در زندگی انسان از منظر قرآن و روایات

پژوهشگر: آسیه ذهبی

چکیده

هر انسانی که بر این جهان پهناور چشم می‌گشاید، تحت هر شرایط فردی و اجتماعی که قرار گیرد، به حکم فطرت و به مقتضای عقل، کمال خود را خواهان است و همواره می‌کوشد تا نقص را از خود دور ساخته و در هر موردی به کمال آن برسد که این، هر چند شرط لازمی برای تلاش و حرکت است ولی به تنهایی کافی نیست، بلکه نیازمند امر دیگری است و آن چیزی جز امید رسیدن به کمال نیست. از نظر جهان‌بینی توحیدی، امید تحفه‌ای الهی و قدرتی تکامل‌بخش است و سیمای پسندیده آن در قرآن، در ارتباط با الله است.مسأله امید و امیدواری در قرآن کریم، به دفعات متعدد و به شیوه‌های مختلف بیان گردیده و قرآن بارها انسان را به امید و امیدواری ترغیب و تشویق نموده است. از منظر قرآن کریم، معرفت حق، اعتقاد به نبوت و اصل معاد و نیز معرفت امام و اعتقاد به اصل امامت، خود می‌تواند به ایجاد امید و تحکیم آن در آدمی کمک نماید و خانه امیدی را پایه‌ریزی کند که تحت هیچ شرایطی، طوفان‌ها و بادهای حوادث ناگوار زندگی، نتواند آن را از پای در آورند.

چون در جهان‌بینی توحیدی، امید در راستای تکامل و کمالات اخلاقی انسان است و این تکامل از منظر قرآن، به‌سوی خلیفه اللهی در جریان است، توجه به این فضیلت اخلاقی عامل آرامش و استحکام او در برابر ناملایمات می‌باشد. بنابراین، اميد، عامل حركت انسان به سوى كمال است. بر پايه آیات و روايات هركس به چيزى اميد داشته باشد، براى رسيدن به آن تلاش مى كند. صدور اعمال مناسب با اميد از انسان، نشانه اميدوارى وى است. هركس كه به ديدار و لقا خداوند در آخرت اميدوار است، بايد كردارى نيكو داشته باشد و در پرستش پروردگارش كسى را شريك و همتاى او نگيرد. بنابراين تنها كسى كه از گناهان پرهيز كرده و به وظيفه خود عمل نموده و اسباب اميد را فراهم كند، شايسته است به فضل الاهى اميد داشته باشد.

یکی از اموری که جهت تکامل آدمی و ایجاد امید در زندگانی فردی و اجتماعی، بر اساس آموزه‌های دینی و علمی، می‌بایست مورد توجه قرار گیرد، الگوگیری و توجه به زندگی و راه و روش رفتاری بزرگان دین، انبیاء و اولیای الهی، ائمه معصومین (علیهم السلام) و شخصیت‌های کاملی است که منبع امید، انرژی و حیات بوده‌اند؛ زیرا انبیاء و اولیای الهی به دلیل آگاهی و ارتباط با منبع عظیم معنویت، نقش بهترین الگو را برای انسان ایفا می‌کنند، به همین دلیل می‌توانند از طریق گفتار و نیز اعمال و رفتارهای خویش، اعتماد مردم را فراهم و امید را در زندگی آنان، الگوسازی نمایند.بنابراین اعتقاد به نبوت و امامت، سهمی اساسی در ایجاد امید در روح آدمی دارد، ضمن اینکه انتظار فرج، خود تجلی اعلای امید در نهاد آدمی است.

کلید واژه ها: امید، قرآن، ایمان،کمال، هدف، انتظار

ادامه »

اشتغال زنان از منظر اسلام

پژوهشگر: زهرا پیوندی

چكيده

 زنان به عنوان تشكيل دهنده نيمي از جمعيت جوامع در توسعه و سرنوشت جامعه سهيم مي باشند, دين اسلام كه دين همه جانبه و در امور مختلف صاحب نظر، اين مسئله را فراموش نكرده و سخنان گوهرباري در اين باره بيان فرموده است.

در اسلام زن همچون مرد از شخصيت كاملي برخوردار می باشد و درهويت انساني ميان زن و مرد تفاوتي نيست. قرآن طينت و سرشت آن را هم جنس مرد مي داند و هيچ تفاوتي در خلقت زن و مرد وجود ندارد. هر يك داراي خصوصيات انساني مشترك می باشند و در عين حال دارای تفاوت هاي جسماني و رواني، بگونه ای كه هر دو شاهكار خلقت اند و آفرینش آن ها بر پايه حكمت و هدف الهي استوار است .

اسلام همان حقوقي كه براي مرد قائل بوده است، متناسب با توانايي ها و روحيات زنان براي وي نيز قائل شده است. اهميت نقش و مشاركت زنان در عرصه هاي مختلف توسعه بر كسي پوشيده نيست و علاوه بر توسعه، نيازها و بكار گيري دانايي و استعدادهاي زنان خود عاملي است در روي آوردن آنان به اشتغال. كسب عزّت فردي، اجتماعي، بالارفتن قدرت اعتماد به نفس و امرار معاش در خانواده هاي بي سرپرست نيز هر يك می توانند در اين باب موثر باشند.

درنتيجه زنان اين نقش ها را بايد با نقش همسري و مادري كه در دين مبين اسلام حائز اهميت است همراه نموده که اين مسئله نياز به برنامه ريزي دقيق و مبتني بر دستورات الهي دارد تا زنان بتوانند در كنار نقش هاي خانگي، نقش هاي اجتماعي، اقتصادي و … خود را ايفا نمايند و با كم كردن از كميّت ساعات حضور در منزل بر كيفيت آن بيفزايند چرا كه توجه به همسر و فرزندان از نظر اسلام اهميت بسياري دارد و به همين دليل اين دين الهي نيكو شوهر داري را جهاد زن مي داند و بهشت برين را زير قدوم مادران بيان مي کند.

علاوه بر اين مسائل با توجه به رشد فرهنگي، علمي و ارتقاء سطح تحصيلي زنان و به تبع آن روي آوردن به اشتغال در برخي موارد و بالعكس تأثيرات اشتغال بر رشد يا ركود فرهنگ، ارتقاء سطح اخلاق و …، هر يك از زن و مرد مي بايست اخلاق حضور در محل كار كه همان اصول اسلامي مي باشد را رعايت كنند، من جمله: داشتن پوشش كافي و غير محرك، عدم نگاه و سخنان شهوت انگيز، توكل و خود را در حضور خدا احساس نمودن و … .

كتاب آسماني قرآن، تفاسیر، منابع روايي چون بحارالانوار، اصول و فروع كافي، وسائل الشیعه، مستدرک الوسائل، نهج البلاغه و ديگر كتبي كه در باب زن و مسائل مربوط به زن و خانواده و … به رشته تحرير درآمده اند در پيشبرد تحقيق حاضر كمك زيادي نموده و مسائلي چون جواز اشتغال و ضرورت اشتغال زنان و فوايد و مشكلات آن را جواب گو بوده اند.

اين تحقيق كه برخاسته از نظرات آخرين دين الهي است تمام جوامع و كل بشريت اعم از زن و مرد را در بر مي گيرد، به گونه ای که اين دو جنس در كليه رفتار خود در پيمودن مسير حركت، لاجرم به هم وابسته و گاهاً پيوسته مي باشند پس به دور از هر گونه شائبه ای مي توان بيان داشت كه تحقيق در مورد اشتغال زنان بطور مستقيم و غير مستقيم مي تواند آگاهي هايي را نيز در مورد اشتغال مردان بيان نمايد .

واژگان كليدي اين تحقيق عبارتند از: اشتغال یا كار و خانواده.

ادامه »

راهکارهای قرآنی جلوگیری ازطلاق

 وجیهه میرزایی

چکیده

اسلام با هدف تحکیم بنیاد و نظام خانواده به مساله ازدواج اهمیت بسیاری داده  و آیات و روایات فراوان برآن تاکید دارند؛ به گونه ای که با ازدواج نصف دین حفظ می شود . در مقابل طلاق، با توجه به مشکلات فردی،اجتماعی و روانی و عواقب منفی بسیار و غیر قابل جبران که دارد منفور شمرده شده است، در حدی که عرش خدارا به لرزه در می آورد.

تحقیق پیش رو با عنوان« راهکارهای عملی قرانی جلوگیری از طلاق»ابتدا در بخش اول اشاراتی به اهمیت ،جایگاه ،اهداف ،ضرورت و ثمرات تشکیل خانواده و همچنین چیستی طلاق،قبح آن و طلاق منفور و غیر منفور شده است، و در بخش دوم به مساله طلاق، پیامدهای آن برای والدین،کودکان و جامعه، علت عدم تحریم طلاق، آفات طلاق،بررسی علل و عوامل وقوع طلاقو راهکارهای عملی قرآنی جلوگیری از طلاق اعم از عوامل  عمومی،اخلاقی آموزشی،عاطفی و خانوادگی موردبحث و بررسی قرار گرفته است. امید است برای علاقه مندان و کسانی  که دلسوز نظام خانواده هستند مفید بوده و گامی موثر برداشته باشد.

کلیدواژه:طلاق، ازدواج،اسلام، راهکار، پیامد