بررسی مواقف و عقبات پس از مرگ

نام پژوهشگر: صدیقه عبداللهی[1]

چکیده:     

آن چه در این مقاله آمده است مباحثی از موضوع قبر، عالم برزخ، چشم اندازی از قیامت است. از آیات و روایات به دست می آید مرگ دریچه ورود به عالم قبر ، برزخ و قیامت است با اولین عقبه ما که سختی جان دادن و فشار قبر و سپس نکیر و منکر است آغاز می شود که هر کدام از این عقبات سختی خاص خود را دارد و در حقیقت تخفیف گناهان را به همراه دارد چرا که رسول مکرم اسلام فرمودند مرگ کفاره گناهان است با دمیدن نفخ صور دوم عالم قیامت برپا می شود بعد از آن موقع گذشتن از پل صراط مطرح می شود که کیفیت رد شدن از پل صراط هم به اعمال حسنه و سیئه ی انسان بستگی دارد که به آرامی و کندی از پل بگذرد. پس از صراط بحث مواقف مطرح می شود که در روایات پنجاه موقف را ذکر کرده اند و هر کدام به نام یکی از فرایض و اوامر و نواهی نامگذاری شده است و در واقع توقف در هر کدام از این مواقف طبق روایات هزار سال است . مواقف ایستگاه هایی هستند که از تکالیف سؤال می شود نام مواقف در آیات و تفاسیر مفسران به اجمال آمده است مواقف نماز، زکات، خمس، صله رحم، حق الناس، امانت، حج، طهارت، اخلاق، حقوق والدین، حقوق همسایه و … اما سخت ترین موقف همان حق الناس است چرا که حق الناس علاوه بر حق مردم حق خدا هم هست که به دقت بررسی می شود.  آیا جای آن نیست که انسان بحث معاد را بیشتر نظر کند و سخت مراقب تمام لحظات و ثانیه های عمر عزیزش باشد و با کسب معرفت از فرامین الهی و حب اهل بیت علیهم السلام و توسل به آن ها توشه ای برای این عقبات و گردنه های سخت برای خود فراهم آورده تا این مسیر را به سلامت طی کند.

کلید واژه: مواقف ، عقبات ، معاد ، برزخ ، صراط

………………………………………………………

[1]. فارغ التحصیل سطح دو حوزه علمیه امام جعفر صادق (ع) شهرستان شاهرود.

فهرست مطالب

عنوان…………………………………………………………………………………………………… صفحه

مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 4

اولین منزل………………………………………………………………………………………………………. 4

هولناک ترین منزل……………………………………………………………………………………………. 5

صراط……………………………………………………………………………………………………….. 6

زمان های توقف در صراط………………………………………………………………………….. 7

کیفیت عبور مردم ازصراط……………………………………………………………………………………. 7

مواقف…………………………………………………………………………………………………… 8

موقف صله رحم……………………………………………………………………………………………. 8

عقبه دوم: نماز……………………………………………………………………….. 8

عقبه سوم: خمس و زکات………………………………………………………………………………………. 9

عقبه چهارم:روزه…………………………………………………………………………………… 9

عقبه پنجم: حج……………………………………………………………………………………………………………… 9

عقبه ششم:طهارت………………………………………………………………………………… 9

عقبه هفتم: مظالم……………………………………………………………………………………………. 10

عقبه هشتم: سوال از شرب خمر…………………………………………………………………………….. 13

عقبه نهم: سوال از زنا……………………………………………………………………………………. 13

عقبه دهم: سوال از غنا و خوانندگی…………………………………………………………………… 13

عقبه یازدهم: سوال درباره دروغ………………………………………………………………………… 13

عقبه دوازدهم: عقوبت ربا و هر سود حرام …………………………………………………………………. 13

عقبه سیزدهم: فحاشی و بدزبانی…………………………………………………………………………… 13

عقبه چهاردهم: سوال از بهتان…………………………………………………………………………….. 14

 سخت ترین و مهم ترین موقف……………………………………………………………………………. 14

مدت زمان توقف در مواقف…………………………………………………………….. 14

برخی از حوادث هنگام وقوع قیامت………………………………………………………….. 15

مراحل تحقق قیامت……………………………………………………………………15

عالم قیامت…………………………………………………………………………15

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………. 16

منابع و ماخذ…………………………………………………………………17

 

مقدمه:

انسان از زمانی که به این دنیا قدم می گذارد و زندگی را در آن شروع می کند، پیوسته با مسائلی روبروست که ذهنش را به خود مشغول می کند. برخی از آن مسائل به قدری مهم است که بر تمام زوایای زندگی شخص تاثیر گذاشته و بدون آگاهی و شناخت از آن ها  نمی تواند مسیری صحیح و روشن در زندگی برگزیند. از جمله آن مسائل شناخت نسبت به معاد و قیامت و زندگی پس از مرگ است که در طول قرون و اعصار پیوسته از دغدغه های ذهنی بشر بوده است.

اهمیت این مسئله بدان حد است که عالم آخرت و قیامت از جمله خبرهای غیبی در تمام ادیان الهی است و همه ی پیامبران فرا رسیدن آن را با صراحت و قاطعیت اعلام داشته و مردم را از آن روز بهت آور و حیرت زا آگاه نموده اند.

دین اسلام نیز به طور ویژه ای به معرفی آن پرداخته طوری که اعتقاد به معاد یکی از ارکان و اصول دین محسوب می شود. همچنین در روایات اسلامی نیز سفارش اکید به توجه کامل انسان به مسئله ی مرگ، قبر، قیامت و امور مربوط به آن واقعه ی عظیم کرده است. یکی از امور مهم قیامت بازداشت گاه ها و به تعبیر قرآن عقبات (گردنه ها) است که تمام انسان ها در آن جمع اند و همه به انتظار تعیین سرنوشت خود ایستاده اند. توقف انسان ها در مواقف حشر تا بهشت و لقای حق متفاوت است. برخی باید فشار بیشتری را تحمل کنند تا تطهیر شوند و برخی با سختی کمتری مواجه هستند و برای کافران در این مواقف جایی نیست چون آن ها برنامه ای برای سیر به سوی حق انجام نداده اند، بلکه به محض آن که محشور شوند به جهنم خواهند رفت.

این مقاله در نظر دارد با توجه به اهمیت معاد در جهان بینی اسلامی و تاثیر اعتقاد به آن در اخلاق و رفتار انسان ها، مراحل و مواقف قیامت را بر اساس دیدگاه قرآن مجید و کتب مفسران با نقل سخنانی از معصومین “علیهم السلام"، مورد بررسی قرار دهد.

اولین منزل:

اول منزل این سفر «مرگ» است :  و این منزل، عقباتی (جاهای دشوار) دارد که به سه عقبه آن بیان می کنیم:   

عقبه اول: سکرات موت ( سختی های جان دادن – بیهوشی های هنگام مرگ ) و شدت جان کندن است .

و قرآن در این باره می فرماید: «وَ جاءَتْ سَكْرَةُ الْمَوْتِ بِالْحَقِّ ذلِكَ ما كُنْتَ مِنْهُ تَحيدُ»

 به حق بیهوشی مرگ آمد، این است آنچه از آن رو گردان بودی و این عقبه ای است بسیار دشوار که شدائد و سختی ها از هر طرف  به محتضر رو می کند. [1]

 از طرفی شدت مرض و درد و بسته شدن زبان و رفتن قوا از اندام، از طرف دیگر گریستن اهل و عیال و وداع آنها با او و غم یتیمی و بی کس شدن بچه های خود از طرف دیگر، غم جدا شدن از مال و منزل و املاک و اندوخته ها و چیز های نفیس که عمر عزیز خود را صرف آنها کرده و با زحمت و تلاش زیاد آنها را تحصیل نموده، بسا که بسیاری از آنها مال مردم بوده و به ظلم وغصب آنها را مالک شده و آن گاه چقدر حقوق به اموال او تعلق گرفته و حقوقی مثل خمس و زکات و سایر مالیات ها به آن تعلق گرفته و او نپرداخته و حالا در این موقعیت به اشتباهات و اشکالات کارش آگاه شده که دیگر فرصت نیست و راه اصلاح بسته شده است.

[1] سوره  ق (50)، آیه 19

 

منابع و مآخذ:

1.      قرآن کریم

2.      نهج البلاغه

3.      صحیفه سجادیه

4.      ابن بابویه محمد بن علی، پاداش نیکی ها و کیفر گناهان،مصحح محمد علی مجاهدی، انتشارات سرور، قم، بی تا

5.      ابن بابویه محمد بن علی (شیخ صدوق) ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه ی ابراهیم محدث، انتشارات اخلاق، چاپ حافظ، چاپ چهارم،1379

6.       ابن بابویه محمد ابن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، انتشارات منشور وحی، قم، 1386

7.      ابن بابویه محمد بن علی(شیخ صدوق)، الاعتقاد فی دین الامامیه، غلامرضا مازندرانی، قم، 1370

8.      ابن بابویه محمد ابن علی، خصال، ترجمه ی محمد باقر کمره ای، چاپ هشتم،بی جا، 1377

9.      ابن بابویه محمد ابن علی، من لا یحضر الفقیه، ترجمه ی علی اکبر غفاری ، تهران، 1376

10.  اسدی علی محمد، حیات پس از مرگ(تحقیقی در حیات برزخی) ویرایش سوم، مرکز انتشارات تبلیغات اسلامی، چاپ نهم، بی جا، 1379

11.  آملی جواد، معاد در قرآن، مرکز نشر اسراء، بی جا، 1380

12.  آیت الله علم الهدی، معاد و عدل یا مراحل نهایی بشر، انتشارات کتاب فروشی جعفری، چاپخانه ی علمیه قم، بی تا

13.  تهرانی محمد حسین، معادشناسی، انتشارات نور ملکوت قرآن، مشهد، 1378

14.  تهرانی محمد حسین، معادشناسی، دوره ی علوم و معارف اسلامی، انتشارات حکمت، بی جا، بی تا

15.  تهرانی محمدحسین ،معاد شناسی، ترجمه ی  علی شیروانی، انتشارات دارالفکر، بی جا، بی تا

16.  حبیبیان احمد، تصویری از بهشت و جهنم، اقتباس از بحار الانوار، چاپ بیست و سوم، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین الملل، تهران،1379

17.  خرمشاهی بهاءالدین، دانشنامه ی قرآن و قرآن پژوهی، انتشارات دوستان، بی جا، 1377

18.  دستغیب عبد الحسین، مظالم، بی جا، بی تا

19.  دستغیب عبدالحسین، معاد، جامعه مدرسین حوزه ی علمیه قم، انتشارات اسلامی، قم، 1386

20.  دیوانی امیر، حیات جاودانه(پژوهشی در قلمرو معاد شناسی) معاون امور اساتید و دروس معارف اسلامی ، ویراستار رضا بابایی، چاپ اول،بی جا، 1376

21.  رشاد علی اکبر، دانشنامه ی امام علی علیه السلام، جلد 2، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1382

22.  سبحانی جعفر، معادشناسی، ترجمه ی علی شیروانی، انتشارات دارالفکر،چاپ پنجم،قم،1391

23.  سبحانی جعفر، منشور جاوید، انتشارات سید الشهداء، قم، بی تا

24.  شریعتی سبزه واری، محمد باقر، معاد در نگاه عقل و دین، انتشارات موسسه ی بوستان کتاب، ویرایش دوم،بی جا، بی تا

25.  طاهر زاده اصغر، معاد بازگشت به جدی ترین زندگی، انتشارات پردیس معنوی، ویراستار گروه فرهنگی المیزان، چاپ سوم، بی جا، بی تا،

26.  طباطبایی سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه ی سید محمد باقر موسوی همدانی، چاپ بیست و هشتم، انتشارات دفتر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه ی علمیه قم، قم 1388

27.  طباطبایی محمد حسین، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه ی صادق لاریجانی، بی جا، بی تا

28.  طبرسی حسن،مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه ی علی کاظمی،موسسه اعلمی، تهران،1360

29.  طوسی محمد، الامالی، مکتبه الاهلیه، انتشارات تذهیب، قم، 1386

30.  عاملی شیخ حر، تفضیل وسائل الشیعه، انتشارات موسسه آل بیت، چاپ دوم، بی جا ، بی تا

31.  غفاری محمد، دادگاه رستاخیز(سیر پرونده ی آدمی در قیامت)ویراستار محمدرضا حاج شریفی خوانساری، چاپ سوم، بی جا، 1384

32.  قرائتی محسن ، امر به معروف و نهی از منکر، مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن، چاپ پنجم، بی جا، 1376

33.  قرائتی محسن ، معاد، انتشارات موسسه در راه حق، چاپ سوم،بی جا، بی تا

34.  قمی عباس،منازل الآخره،انتشارات علویون، چاپ اول، قم، 1388

35.  کاشفی محمد رضا پرسش ها و پاسخ ها،انتشارات نشر معارف؛ بی جا، 1383

36.  کلینی محمد ابن یعقوب ابن اسحاق، الکافی، جلد 8، مصح علی اکبر غفاری- محمد آخوندی، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1407 قمری

37.  کلینی محمد ابن یعقوب ابن اسحاق، اصول کافی، ترجمه ی سید جواد مصطفوی، انتشارات گلگشت، بی تا، بی جا

38.  مجلسی محمد باقر، بحارالانوار،جلد 90-92-71-2-70-7-6 ترجمه ی موسی خسروی، مصحح حبیب الله بیاتی، انتشارات کتابفروشی اسلامی، بی جا، بی تا

39.  محمدی نیا اسدالله، لحظه ی جان دادن، چاپ غدیر، انتشارات سبط اکبر علیه السلام، چاپ اول، 1382

40.  مصطفوی جواد، راز های آنجا (گذری بر مرگ و عوالم پس از آن)، انتشارات فرهنکی پیوند با امام، چاپ اول، بی جا، 1385

41.  مطهری مرتضی، مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی(6)زندگی یا حیات اخروی، چاپ هشتم انتشارات صدرا، بی جا، بی تا

42.  مظاهری حسین،معاد در قرآن، انتشارات شفق، قم، 1364    

43.  مظاهری اکبر، جبهه و جهاد، انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز بررسی و تحقیقات عقیدتی سیاسی واحد آموزش عقیدتی سیاسی، تهران، 1365

44.  مکارم شیرازی ناصر، تفسیر نمونه، جلد ششم، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، بی جا، بی تا

45.  موسوی خمینی، روح الله ،چهل حدیث، انتشارات مرکز نشر فرهنگی رجاء، تهران، 1368

46.  همدانی حسین نوری، امر به معروف و نهی از منکر، ترجمه ی محمد مهدی اشتهاری، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ هشتم،بی جا، 1379