امنیت ملّی از دیدگاه امام علی (علیه السلام) در نهج البلاغه

پژوهشگر:مریم عامری

چکیـده

امنیت از نیازهای اولیه زندگی به شمار می رود که از دیرباز مورد توجه و از دغدغه های بشر بوده است به این معنی که جستجوی امنیت از مهم­ترین کشش­ها و انگیزه های انسان است که با جوهر هستی انسان پیوند ناگسستنی دارد. امنیت دارای ارکانی است که اگر آن ارکان در جامعه برپا شود امنیت ملی بوجود می آید و تقویت نیز می گردد. از قبیل وحدت و اتحاد ملی، قانون گرایی، ایمان وتقوای مردمی و … که هر کدام نقش بسزایی در امنیت ملی دارند و اختلال در هر رکن می تواند موجب اختلال در ارکان دیگر شده و امنیت را تهدید کند و تبدیل به اضطراب و تشویش نماید. امام علی (علیه السلام) در نهج البلاغه جهت امنیت ملی اهمیت خاصی قایل است و از این رو بسیاری از سخنان ایشان بر پایه حفظ امنیت سرمایه های وجود انسان اعم از جان و مال و آبرو و ناموس آن قرار داده است که با توجه به خطبه ها و حکمت های آن حضرت در خصوص امنیت ملی می توان آن­ها را راه گشا دانست و در زندگی فردی و اجتماعی پیاده کرد.آن حضرت که پرورش یافته­ی مکتب نبوی و وحی است بیانات یک انسان معمولی نیست بلکه نشان از انسان کامل و متعالی دارد و جالب تر این­که ایشان در هر زمینه ای از امنیت که مردم را بیم داده یا بر حذر کرده اند خود نیز رعایت کرده است و اگر به مسئله­ای  توصیه و سفارش کرده اند اول خودشان به آن عمل نموده اند. پس با استفاده از قرآن و نهج البلاغه و توجه به راهکارهای آن که توسط خداوند و حضرت علی (علیه السلام) بیان شده می توان امنیت و آرامش را در جامعه بوجود آورد و تقویت نمود و این نیاز بشر نیز تأمین شود.

مقدمه

امنیت از مقوله های اساسی است که نیاز به آن در تمام ابعاد زندگی بشری به نحوی ملموس و مؤثر احساس می شود. و از دیرباز تاکنون تلاش در جهت ایجاد آن در حیات انسانی منشاء تحولات و دگرگونی­های فراوان شده است. انسان در صحنه زندگی اجتماعی خود و در دوران مواجهه های فکری، سیاسی، اقتصادی و … با مقوله های گوناگون زندگی ، با توجه به نحوه نگرش به هستی و ابعاد آن نسبت به پدیده های گوناگون، احساس امنیت یا تهدید می کند و با این احساس درصدد بهره­برداری، همکاری، مشارکت و یا مبارزه بر­می­آید.

امام علی (علیه السلام) در عین حال که مصداق اعلای اخلاص و عبودیت است در زمینه ایجاد این امنیت ملی و فراگیر سخنان بلیغ و ارزشمند را در کتاب شریف و بزرگ نهج­البلاغه ایراد فرموده اند. ایشان در خطبه ها و نامه ها و حکمت های خود در نهج البلاغه به ارکان امنیت ملی توجه نموده و ساز کار آنرا فراهم آورده و بین تمام آن ها پیوند و توازن برقرار نموده است. بطوری­که اگر در هر رکن امنیت خللی یا ضعفی وجود داشته باشد می تواند امنیت ملی آن جامعه را تهدید کند و به جای آرامش اضطراب و ترس را به­دنبال داشته باشد.

در این پژوهش به برخی از ارکان امنیت ملی از دیدگاه امام علی (علیه السلام) در نهج البلاغه پرداخته شده است و برای تحلیل و تبیین آن از کتب ومنابع ارزشمند دیگر نیز استفاده شده است که به نوبه خود به آن پرداخته می شود. امید است به مطالبی که امام علی (علیه السلام) در مورد امنیت ملی سفارش و توصیه نموده اند توجه شود و به عنوان سرلوحه و سرمشق فعالیت های فردی و اجتماعی و … قرار گیرند تا طعم شیرین آرامش و امنیت ملی در جامعه احساس شود و همه افراد جامعه از آن بهره مند شوند و تاثیر امنیت ملی که توسعه و پیشرفت و اقتدار ملی است هویدا شود.

یکی از مهم ترین قسمت های امنیت ملی، ارکان امنیت ملی است.

ارکان امنیت ملی مقوم امنیت بوده و بدون آن هیچ گاه امنیت همه جانبه و پایدار به وجود نخواهد آمد. پرداختن به مقوله امنیت بدون در نظر گرفتن ارکان آن امری عبث و بیهوده خواهد بود از آن جا تأمین امنیت از اهداف مهم هر حکومتی محسوب می شود لذا در حکومت اسلامی نیز توجه به ارکان امنیت جایگاه ویژه ای دارد امام علی (علیه السلام) در نهج البلاغه نیز به این امر مهم عنایت ویژه ای داشته اند

کلید واژه:امنیت ملی، اقتدار ملی، امنیت، امام علی (علیه السلام)، ملی، اقتدار، تقوا

منابع و مأخذ

1.قرآن کریم

2.  نهج البلاغه

3. اخوان کاظمی، بهرام، امنیت در نظام سیاسی اسلام، چاپ اول، انتشارات کانون اندیشه جوان،1385.

4. اصفهانی، راغب، معجم مفروات الفاظ قرآن، کتبه المرتضویه الاحیاء الآثار الجعفریه، بی تا.

5. امامی، محمد جعفر و آشتیانی محمد رضا، ترجمه گویا و شرح فشرده ای بر نهج البلاغه، ناصر مکارم شیرازی، جلد دوم، چاپ ششم، قم، انتشارات مطبوعاتی هدف، 1358.

6. بی آزار شیرازی عبد الکریم، مشعل اتحاد، ناشر ؤسسه انجام کتاب، تهران، 1360.

7. …………………………………….، رساله نوین احکام و موضوعات حقوقی، ترجمه بخش هایی از تحریر الوسیله امام خمینی (رحمه الله علیه) جلد یازدهم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،1383.

8. تمیمی آمدی، عبد الواحد، شرح غرر الحکم و دررالکلم، تصحیح میر جلال الدین حسینی ارموری، جلد 4و 6، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1360.

9. جوادی آملی، عبد الله، مفاتیح الحیاه، محمد حسین فلاح زاده، چاپ بیستم، مرکز نشر اسراء،1391.

10. دشتی محمد، ترجمه نهج البلاغه چاپ سوم، انتشارات نسیم کوثر، بی جا، 1386.

11. دشتی محمد، امام علی (ع) و مباحث اطّلاعاتی، چاپ اول، قم، نشر مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیر المؤمنین (ع)، 1379.

12. رسولی محلاتی هاشم، درس هایی از تاریخ تحلیلی اسلام، انتشارات وزارت فرهنگ اسلامی، بی جا بی تا.

13. عبداللهی، محمد حسین، اصلاحات علوی، چاپ اول، دفتر عقل، 1385.

14. قاضی زاده، کاظم، حکومت نامه ی امام علی (ع)، چاپ اول، دفتر نشر معارف، 1383.

15. محمدی، حمید، مفردات قرآن، جلد 1، چاپ هفتم، مؤسسه فرهنگی دارالذّکر، 1385.

16. مطهری، مرتضی، سیری در نهج البلاغه، مرکز مطبوعاتی دارالتبلبغ اسلامی، 1354.

17……………………، مجموعه آثار، جلد 16، تهران، انتشارات صدری، 1378.

18. معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، چاپ اول، انتشارات فرهنگ نما با همکاری انتشارات کتاب آراد، 1387.

19. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد سوم، چاپ چهل و دوم، دارالکتاب الاسلامیه، 1387.

فهرست منابع عربی

1-ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، مترجم، محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ دوم، دارالاحیاء، التراث العربی، 1385.

2-ابن حیون، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، جلد2، فیضی آصف قم، ناشر موسسه آل البیت علیه السلام، بی تا.

3-ابی اکرم الشبانی المعروف بابی الاثیر، عزالدین ابی الحسن علی، الکامل فی التاریخ، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1430.

4-کلینی، محمدبن یعقوب، الاصول من الکافی، مصحح: غفاری، علی اکبر، چاپ سوم، تهران، 1346.

5-متقی، علی بن حسام الدین، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الفعال، بیروت، موسسه الرساله، 1409.

6-مجلسی، محمدباقربن محمدتقی، بحارالانوار، چاپ دوم، بیروت، موسسه الوفاء 1362.

7-مفید، محمدبن محمد، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، موسسه آل البیت (علیه السلام)، قم بی جابی تا