قرآن در نهج البلاغه با محوریت خطبه یک

پژوهشگر: طاهره عربعامری

چکیده:

قرآن کریم اولین و مهمترین منبع معارف اسلامی است و به عنوان برترین پیام خداوند است که همیشه مورد توجه علما و قرآن پژوهان بوده است .بزرگترین مفسر قرآن امام علی (علیه السلام)است که در خطبه های فراوانی به نقش و جایگاه قرآن توجه داشته است واهمیت خاصی برای قرآن قائل است و در بسیاری از سخنان خود قرآن را با اوصاف گوناگونی بیان کرده است.از جمله :قرآن کتاب نور ،مصباح هدایت ،قران ریسمان محکم الهی ،قرآن سرچشمه علم و حکمت و …و در خطبه یک نهج البلاغه هم انواع محتویات را بیان کرده است از جمله احکام عملی که شامل حلال و حرام و مباح و مصنوع و…می شودو همچنین علوم قرآن مثل ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه و عام و خاص و مطلق و مقید و …را مورد توجه قرار داده است .

کلید واژه:قر آن- نهج البلاغه – محوریت-خطبه

جلوه های تربیتی و اخلاقی سوره یوسف(علیه السلام)

پژوهشگر:سیده زهراموسوی[1]

چکیده

داستان حضرت یوسف (علیه السلام) زیباترین داستان مستند و پیوسته­ای است که قرآن آن را تنها در یک سوره به نام سوره­ی یوسف (علیه السلام) آورده است.

این سوره 111 آیه دارد که یکصد آیه آن به داستان حضرت یوسف (علیه السلام) از پیامبران بزرگ الهی اختصاص دارد که از کودکی آن حضرت شروع می­شود و تا به حکومت رسیدن او در مصر ادامه دارد. و به همین دلیل می­توان نکات تربیتی زیادی را در مسئله تربیت فرزند و یا ارتباط با خانواده و غیرخانواده از محارم و غیرمحارم به دست آورد که در این تحقیق به بررسی برخی از این نکات به صورت کتابخانه­ای و تحلیلی، توصیفی پرداخته شده است.

سوره­ی یوسف (علیه السلام) جایگاه ارزشی انسان و خصوصیات زشت و زیبایش را در قالبی بسیار زیبا و دلنشین بیان کرده، هم­چنین در این سوره حضرت یوسف (علیه السلام) به عنوان الگویی از انسانِ مخلص و محسن که منشأ بسیاری از ارزش­های انسانی و مکارم اخلاقی چون تقوا و کنترل نفس و عفت و پاکدامنی و صداقت و راستی و عفو و گذشت و… است معرفی می­شود و در مقابل آن زشتی­های اخلاقی مانند حسد و دروغ­گویی و تبعیض و بی­عدالتی مورد نکوهش قرار گرفته است.

تأکید بر توحید محور بودن داستان حضرت یوسف (علیه السلام) نشان از این دارد که در قرآن، همواره جهت­دهی تربیتی و اخلاقی به سوی توحید و خدامحوری است. از این­رو اگر نکات و جلوه­های اخلاقی و تربیتی این سوره در خانواده­ها و بالاتر از آن در جامعه اجرا شود، خانواده و جامعه­ای توحیدی و خدا محور خواهیم داشت. از طرفی خانواده­ها می­توانند با دقت در جلوه­های تربیتی و اخلاقی این سوره، موانع تربیت صحیح را شناسایی کرده و از آن­ها دوری کنند تا متحمل تبعات جبران­ناپذیری به فرزندان نشوند.

کلید واژه­ها: تقوا، صبر، عفت، توکل، اخلاص، حسد، دروغ، ادب، یوسف.

[1] - سیده زهراموسوی،طلبه سطح دو حوزه علمیه جعفرامام صادق(ع) شهرستان شاهرود،تاریخ پذیرش 1396

بررسی علم امام با محوریت زیارت جامعه کبیره

پژوهشگر:زینب بسطامی

چکیده

مقاله پیش رو با عنوان بررسی علم امام با محوریت زیارت جامعه کبیره  به بررسی علم امام می پردازد. به دلیل مبارزه با جهل و نادانی و پاسخ گویی به تناقضات و اختلاف هایی در مسئله علم امام اهمیت این پژوهش روشن می شود. علم به معنای دانستن،ادراک کردن و یقین کردن می باشد و امروزه اهمیت علم ودانش بر هیچ کس پوشیده نیست؛ به طوری که قرآن نیز در وجوب علم آموزی آیاتی را بیان کرده و به علم غیب امام و وجود علم برای امام تاکید داشته  است.

 طبق این پژوهش امام انواع مختلفی علم از جمله علم غیب ، علم به قیامت و… دارد و امام علم خود را از منابع متفاوتی از جمله قرآن  وراثت ازپیامبر و… به دست آورده است .

کلیدواژه:علم، امام ، علم امام،علم غیب

بررسی مفهوم برکت در آیات و روایات

پژوهشگر:زهرا مهدوی

چکیده

از مهم­ترین خواسته­های بشر « خیر » و « برکت » است که همه­ی انسان­ها با هر عقیده و اندیشه­ی دینی خواستار این دو در زندگی خویش هستند و در محاورات روزمره­ی خودشان از این کلمات « خیر و برکت » استفاده می­کنند.

در این تحقیق سعی شده است با بررسی اجمالی مفهوم برکت در آیات و روایات، اهمیت و ضرورت برکت و اسباب و عوامل آن از دیدگاه قرآن و روایات و  در زندگی ما انسان­ها بررسی شود. این تحقیق شامل سه بخش می­باشد و هر بخش آن دارای دو فصل است. بخش اول آن بعد از کلیات، به بحث مفهوم­شناسی درباره­ی دو کلمه « خیر و برکت » پرداخته است و کلمات خیر و برکت را در لغت و اصطلاح تعریف کرده­ایم.

و در بخش دوم آن به بیان این مطلب پرداخته که منشأ و سرآغاز همه­ی خیرات و برکات در نظام آفرینش، خداوند متعال است و همه­ی آفریده­ها چه بدانند و چه ندانند و چه بخواهند و چه نخواهند، به اندازه­ی ظرفیت و شایستگی خود از برکات الهی برخوردار می­شوند و همچنین ورود برکت به زندگی انسان به عواملی بستگی دارد (چه مادی چه معنوی) که این دو مقوله با هم در ارتباط هستند و جدای از هم نیستند. علاوه بر این برکت مصادیق فراوانی دارد که ما به چند مورد مهم آن در این بخش اشاره کرده­ایم.

در بخش سوم آن به بررسی عوامل برکت­زا (چه مادی، چه معنوی) و برکت­زدا پرداخته­ شده است این­که انسان می­تواند با انجام ندادن بعضی از اعمال و رفتار، موجب افزایش روزی خود و خانواده­اش شود و با انجام دادن بعضی دیگر از اعمال و رفتار موجب کاهش روزی خود شود. امید است که همه­ی ما انسان­ها از برکت­ها و موهبت­های الهی برخوردار شویم.

کلید واژه ها: برکت، وسعت، مبارک، خیر، رحمت، قرآن، فضل.

نقش انقلاب اسلامی ایران در زمینه سازی ظهور

پژوهشگر:زهرا رجبی

چکیده

ما در این مقاله به نقش انقلاب اسلامی ایران در زمینه سازی ظهور پرداختیم . از آنجایی که از مهم ترین عوامل استحکام  اعتقادات جامعه و فرهنگ حاکم بر آن نقش دارد در بحث زمینه سازی ظهور نیز با وجود آنکه عوامل متعددی دخیل است ولی از موثر ترین آن عوامل فرهنگ آن جامعه می باشد،با توجه به این مطالب ما در این تحقیق برآنیم که نقش انقلاب اسلامی ایران را در زمینه سازی  ظهور بررسی کنیم که از مهمترین شاخص ها در انقلاب اسلامی یکی نقش رهبر انقلاب در زمینه سازی است که رهبر معظم انقلاب امام خمینی (ره)که برجسته ترین شخصیت انقلاب وبنیان گذار آن است ،در مسیر مبارزات ،مهم ترین و اساسی ترین نقش را برای نظام معنایی مهدوی قایل شده و از آن بهره برده و بهره گیری مهم تر امام خمینی (ره) از مهدویت ،طرح ریزی شالوده نظام سیاسی جدید بر اساس نظریه ولایت فقیه است که همان نیابت عام از امام غائب (عج) به شمار می آید و دیگر عامل با توجه به حملات شدید دشمنان نظام بر علیه ایران نقش فرهنگ ،ایثار و شهادت طلبی می باشد و هرانقلاب و نظامی براساس معیارها و ارزش ویژه خود ظهور کرده و به وجود می آید.

برای بقاء و حفظ کیان آن وبرای این که با شکست یا انحراف مواجه نشود لازم است به تربیت افرادی مصمم،مقاوم و دانا اقدام شود تا به موقع از موجودیت انقلاب و نظام دفاع کنند.

 کلید واژه ها:ظهور،انتظار، منتظر

مقاله بررسی برخی از موانع تربیت اخلاقی از دیدگاه اسلام

پژوهشگر

راضیه عرب عامری

چکیده

بخش مهمی از علم اخلاق مربوط است به تربیت اخلاقی، اما از آنجا که همیشه در کنار هر خیری شر و ضدی است موانعی بر سر راه تربیت اخلاقی وجود دارد که شناخت و بررسی آن از دیدگاه اسلام و راهکارهای برطرف کردن این موانع امری لازم بل واجب است، این موانع بسیارند که در این تحقیق، بنده به تعدادی از آنان اشاره نموده ام ، از جمله:

جهل و فقدان معارف الهی که درمان آن، دانش اندوزی، بی اعتنایی به شک و رجوع به عالم است، غفلت، که چاره اش ذکر و نماز و محاسبه و عبرت از تاریخ و توجه به مغفول نبودن و تغییر محیط است، خشم و غضب،که از بین بردن انگیزه های غضب و یادآوری سرانجام بد آن و رجوع به احادیث ستایش دفع غضب، چاره آن است، شهوت و هواپرستی که گرسنگی و اجتناب از نگاه به صحنه های محرک و فیلم ها و نامحرم چاره آن است، دوستی با شیطان و عناصر شیطانی، که استعاذه و ایمان و توکل درمان آن است، حب دنیا که توجه به ناپایداری دنیا و ضرر در آخرت و ارزش انسان و دشواری حساب و …. درمان آنست ، دل بستن به آرزوهای دراز که پرهیز از غفلت و تفکر در عاقبت پیروی از آرزوهای دراز چاره آنست، حب مال که توجه به بی ثمر بودن مال در قیامت و نافع نبودن مال و …. چاره آنست، حرام خواری که کسب حلال اصلاح آنست، حب جاه که از دو راه علمی و عملی قابل درمان است، اعتیاد که با جلوگیری و ترک آن می توان آن را درمان نمود، تبعیض و بی عدالتی که با مقابله با پایه های تبعیض می توان شر آن را دفع نمود، گوش سپردن به تبلیغات باطل که با نهی از منکر می توان با آن مبارزه نمود.

گوش سپردن به نداهای شیطانی که با توجه به آثار زیانبار موسیقی و غنا بر زندکی آنان می توان آن را ترک نمود. دوستان نامناسب که با توجه به نکاتی چند از جمله عدم اعتماد به هر کس، عدم پیروی بدون اندیشه از افکار دوستان و . . . می توان از آثار زیانبار این دوستی ها کاست.

در این تحقیق از اطلاعات ثبت شده در کتابها استفاده کردم، لذا تحقیق کتابخانه ای می باشد.

واژگان کلیدی عبارتند از: تربیت، اخلاق، مانع، موانع تربیت اخلاقی.

 اسباب تقرب الهی از منظر برخی از  علمای معاصر

 مریم غیاث الدین

چکیده
با توجه به نظام متقن آفرینش و نظمی که بر آن حکم فرماست، در می یابیم که خلقت هیچ یک از موجودات بی هدف نبوده و هرکدام کمالات مخصوص به خود را دارندکه با کمک استعدادها و زمینه هایی که خداوند در اختیار آنها قرار داده ،باید به آن کمالات برسندولی در این میان استعدادهای موجودات مختلف باهم متفاوت است و بدین ترتیب کمالات آنها نیز باهم فرق می کند و با دقت در آنها می فهمیم که موجودات  بر اساس یک سلسله مراتب به صورت طولی از کمالات برخوردارند و انسان در رأس این سلسله قرار گرفته و نه تنها کمالات و استعدادهای سایر موجودات را دارد بلکه استعدادهای ویژه ای هم داراست و باید به کمالی برسد که بقیه ی موجودات به آن نخواهند رسیدو با توجه به نیازها و تمایلات فطری از جمله میل به جاودانگی و با نگرشی به آیات و روایات در خواهیم یافت که کمال انسان در رسیدن به قرب الهی است که در سایه ی عبودیت به دست می آید.و به این ترتیب لازم است انسان طالب کمال، به شناسایی اسباب و عواملی که موجب می شود او را به این مقام برساند، بپردازد وازاین میان علاوه بر کمک گرفتن از ائمه معصومین علیه السلام می توان از زندگی علمای هم عصرخود که راه اهل بیت علیهم السلام را در پیش گرفتند استمداد جست .از نظر این بزرگان ،ایمان و یقین مهم ترین رکن برای حرکت در مسیر تقرب است ک در سایه خود شناسی و به تبع آن خداشناسی به دست می آیدو بدون آن تلاش بی فایده است و بعد از ایمان لازم است انسان با عزمی راسخ و ثابت قدم در مسیر عبودیت بگذارد که از نظر علما ترک معصیت مهم ترین کار در این راه است که از گناهان گذشته توبه نماید و دیگر به گناه آلوده نشود.

    در این میان اعمالی نیز از نظر این بزرگان موجبات توفیق انسان را فراهم می کند مانند توسل به ائمه ی اطهار علیهم السلام و ذکرهای گوناگون از جمله ذکر شریف یونسیه که با حضور قلب و توجه می تواند موجب ترفیع درجات انسان شود.

کلیدواژه: قرب، عبودیت، جهاد.

بررسی مبانی اقتصاد مقاومتی با رویکرد به دیدگاه­های مقام معظم رهبری (مدظله)

معصومه اشرفی

چکیده
در پی پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی در ایران که موجب به خطر افتادن منافع اقتصادی و سیاسی غرب شد و عدم موفقیت آنان درجنگ تحمیلی،استکبار جهانی به سرکردگی آمریکا ، با وضع تحریمهای همه جانبه علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران ، نبردی اقتصادی را شروع  نمودند. لذا مقام معظم رهبری در سال های اخیردر سخنان خود بارها بر جنگ اقتصادی که دشمنان در راستای مقابله با بیشرفت های جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته اند ، تأکید کرده و راهکارهای مقابله با آن را نیز بارها گوشزد نموده اند .و حتی در نامگذاری برای سال ها نیز این موضوع را مد نظر قرار داده اند . و هرسالی را با عنوانی اقتصادی نامگذاری نموده اند .با توجه به تشدید فشارها و تحریم ها ی همه جانبه در سال های اخیر و معضلات متعدد قتصاد کشور، آنچه بیش از پیش در سخنان مقام معظم رهبری تاکید شده بحث “اقتصاد مقاومتی “است.اقتصاد مقاومتی در واقع الگویی از اقتصاد اسلامی می باشد و برگرفته از آیات قرآن وروایات ائمه علیهم السلام و قوانین  دین مبین اسلام در مدیریت اقتصاد و گردش سالم سرمایه در جامعه می باشد.اقتصاد مقاومتی ازدیدگاه مقام معظم رهبری مد ظله العالی ، اقتصادی مولد و درون زا، صادرات گرا ،عدالت بنیان و دانش بنیان است و از مبانی آن مردمی بودن اقتصاد،حمایت از تولیدملی ، مدیریت ارز و مدیریت مصرف و شرکتهای دانش بنیان است که اجرای آن الزاماتی را نیز بدنبال دارد از جمله : عزم جدی مسؤلان وفعالان اقتصادی کشور ،تبدیل شدن به برنامه وسیاست اجرایی،گفتمان سازی ورفع موانع  قانونی و فرهنگی و اقتصادی است که برای تحقق آن  همه مسؤلین و مردم  وظایف  خودرا باید به خوبی ایفا نمایند. وجود ظرفیتهای مادی(صنعتی ومعدنی) و علمی و معنوی (نیروی جوان وفرهیخته) ، آسیب پذیری اقتصاد کشور (به علت  تک محصولی و مصرف گرا بودن آن) ومقاوم سازی اقتصاد کشور در برابرتهدیدات اقتصادی  وسیاسی دشمنان از ضروریات اقتصاد مقاومتی است. عزت و اقتدار  بین المللی ،استقلال  اقتصادی و سیاسی ،رونق وشکوفایی اقتصاد کشورو نفوذ نا پذیر شدن آن،  از آثار و برکاتی است که برتحقق اقتصاد مقاومتی مترتب می باشد. البته موانعی فرهنگی واقتصادی هم در مقابل محقق شدن آن در جامعه وجود دارد  مثل فرهنگ مصرف گرایی، تجملات و  اسراف که سالانه میلیاردها تومان سرمایه ملی را هدر می دهد ویا رفتارهای نادرست اقتصادی کم کاری ،رانت خواری، ربا ،رشوه ،اختلاس  و… که سلامت اقتصاد جامعه را به خطر انداخته و فقر و بیکاری و بی عدالتی را بدنبال دارد.

کلید واژه:جنگ ، تحریم ، اقتصاد ، مقاومتی،  قرآن ، مبانی، آثار ،موانع ، رهبر ،

انسان شناسی در صحیفه سجادیه  با رویکرد اخلاق اجتماعی

معصومه مهاجر ابر سجی 

چکیده

انسان واژه ای در قلمرو انس و نسیان است که در افواه بشر اشاره به برترین مخلوق آفرینش دارد. تعریف انسان یکی از مشکلترین مسائل معرفتی است تا آنجا که یک رشته از چند رشته اصلی علوم به نام این واژه ؛علوم انسانی نامیده شده است .بی جهت نیست که معصوم (علیه السلام) می فرماید؛«آنکس که خود را شناخت خداوند را شناخته است»انسان شناختی، در جامعه علمی امروز به انواع اخلاقی ،عرفانی، فلسفی،تجربی ودینی تقسیم شده است که ،رویکرد اخلاق اجتماعی آن در این تحقیق منظور نظر ماست .

صحیفه سجادیه یکی از کتاب های بسیار ارزشمند و گران بها است که حاوی مضامین بلند عرفانی ،اخلاقی ،اجتماعی و سیاسی ،و علمی ،فلسفی و روانشناسی است .امام (علیه السلام)با توجه به خفقان موجود در زمان زندگی مبارکشان مضامین عظیم معرفتی را در قالب زیبای دعا بیان نمودند .لذا با تحلیل و تفسیر دعاهای صحیفه که دارای ابعاد فراوانی می باشد می توان به معارف عظیمی دست پیدا کرد .از بررسی این کتاب عظیم و تطبیق آن با مصحف شریف درمی یابیم که خالق  هستی،انسان را در احسن تقویم و با عنوان خلیفه الهی، آفریده و لذا عرصه صعود و سقوط او را نیز« اسفل السافلین» تا بالاترین مرتبه ممکن که همان تسخیر و تسلط بر همه آنچه غیر خداوند است. قرار داده است و بی شک این مهم در سایه اصلاح نقاط ضعف و تقویت نقاط قوّت به تلاش و اراده انسان بستگی دارد .بشر در سایه تقویت بنیادها ی اعتقادی که همان چند اصل نورانی دین مبین می باشد برکات این اعتقاد را در عالم ظاهر خود به صورت ؛وفای به عهد ،عدالت ،مسئولیت پذیری و …به کمال رساند ،و از آنجا میسر ترین اخلاق اجتماعی را در قالب روابط والدو مولود ،روابط با همسایه و رابطه اقشار  مختلف جامعه از ضعفا و درماندگان گرفته تا مربیان و مرز داران حاصل خواهد آمد.

کلید واژه:انسان شناسی ،صحیفه ،صحیفه سجادیه ،اخلاق اجتماعی ،اخلاق

تأثیر یاد مرگ براصلاح اخلاقی فرد و جامعه

 در آیات و روایات

ملیحه قربانزاده

چکیده

با اینکه عصر ما ، عصر راحتی انسان است و انتظار می رود انسان عصر ما در آرامش کامل فرو رود، و از سلامت کامل جسم و روح برخوردار باشد، ولی به روشنی می بینیم اضطراب و نگرانی، او را بیش از همیشه رنج می دهد. عامل اصلی این امر عمدتا احساس پوچی و بی هدف بودن زندگی، احساس نداشتن پناهگاه در مشکلات طاقت فرسا، تصویر وحشتناک از چهره مرگ، و بدبینی آزار دهنده و گاه ترس از آینده جهان، و آینده زندگی شخصی است. بدون شک ایمان به سرای دیگر، و زندگی جاویدان در آن عالم توام با آرامش و عدالت می تواند به این نگرانیها پایان دهد.

با توجه به آیات و روایات مرگ به معنای نیستی نمی باشد، بلکه پایان زندگی دنیا و آغاز زندگی اخروی است. سرنوشتی است که برای همگان رقم زده شده است. هیچ کس حتی از زمان و مکان مرگ خود هم خبر ندارد تا قبل از فرارسیدن مرگ خود را آماده آن کند.

یاد مرگ و اعتقاد به معاد(سرای دیگر)، باعث می شود که انسان به گونه ای زندگی کند که در عین برخورداری از دنیا برای آخرت خود نیز تلاش کند و ذخیره اعمال صالح را توشه آخرت نماید. بنابراین یاد مرگ بهترین اندرز و سازنده ترین هشدار برای انسان هاست.

اعتقاد به معاد و یاد مرگ،یکی از نافذترین باورها در جهت دادن به رفتار و اخلاق آدمی و تربیت و اصلاح او و در نهایت جامعه است. اعتقاد به معاد و  یاد مرگ سبب خواهد شد هر انسانی در مسیر قانونی که اسلام مشخص کرده، حرکت کند و نتیجه آن اصلاح فرد و جامعه در تمام ابعاد خواهد بود. اموری چون اندیشه و تفکر در معاد و پندپذیری از تاریخ گذشتگان از عوامل یاد مرگ و عواملی چون دنیادوستی و دنیا گرایی و آمال و آرزوهای دروغین از عوامل غفلت آفرین از یاد مرگ می باشند . همین امور باعث اهمیت این موضوع شده و همواره مورد توجه عرفا و علمای علم اخلاق، قرار گرفته است.

 کلید واژه:  یاد مرگ، معاد، اخلاق، جامعه ، فرد

راهکارهای قرآنی جلوگیری ازطلاق

 وجیهه میرزایی

چکیده

اسلام با هدف تحکیم بنیاد و نظام خانواده به مساله ازدواج اهمیت بسیاری داده  و آیات و روایات فراوان برآن تاکید دارند؛ به گونه ای که با ازدواج نصف دین حفظ می شود . در مقابل طلاق، با توجه به مشکلات فردی،اجتماعی و روانی و عواقب منفی بسیار و غیر قابل جبران که دارد منفور شمرده شده است، در حدی که عرش خدارا به لرزه در می آورد.

تحقیق پیش رو با عنوان« راهکارهای عملی قرانی جلوگیری از طلاق»ابتدا در بخش اول اشاراتی به اهمیت ،جایگاه ،اهداف ،ضرورت و ثمرات تشکیل خانواده و همچنین چیستی طلاق،قبح آن و طلاق منفور و غیر منفور شده است، و در بخش دوم به مساله طلاق، پیامدهای آن برای والدین،کودکان و جامعه، علت عدم تحریم طلاق، آفات طلاق،بررسی علل و عوامل وقوع طلاقو راهکارهای عملی قرآنی جلوگیری از طلاق اعم از عوامل  عمومی،اخلاقی آموزشی،عاطفی و خانوادگی موردبحث و بررسی قرار گرفته است. امید است برای علاقه مندان و کسانی  که دلسوز نظام خانواده هستند مفید بوده و گامی موثر برداشته باشد.

کلیدواژه:طلاق، ازدواج،اسلام، راهکار، پیامد