محبت الهی و آثار آن در قرآن و روایات
فاطمه طاشیان[1]
چکیده
محبت الهی از جمله موضوع هایی است که در حیطه علومی همچون علم روانشناسی، اخلاق، کلام و فلسفه، تفسیر و علوم قرآنی، جامعه شناسی و… کاربرد دارد.
واژه محبت از ریشه « حبب » که در لغت به معنی دوست داشتن و در اصطلاح به معنی گرایش به سوی چیزی لذتبخش است. رابطه حب بین خالق و مخلوق یک رابطه دو طرفه است. البته با وجود دو طرفه بودن دارای شدت و ضعف است که مخلوق و سعادت او در گرو محبت ورزیدن و دوستی با خدا است. آدمی میتواند از رذائل اخلاقی و شهوانی دوری جسته و به منبعی که کمال مطلق است چنگ زده و تمامی نقائص خود را جبران کند و به کمال و قرب الهی نائل شود. ضروری است انسان از محبوب حقیقی شناخت جامع و کاملی داشته باشد و از فرامین قرآن و اهل بیت عصمت و طهارت (علیهمالسلام) کمک بگیرد تا در بیراهههای عشقهای مجازی گمراه نگردد.
محبت الهی آثاری چون دنیوی فردی، مثل کسب بالاترین درجات توحید، اعطای حکمت و… و آثار دنیوی اجتماعی مثل عامل وحدت جامعه اسلامی و سرافرازی حق و… و آثار اخروی مثل مغفرت الهی، امان از عذاب قبر و… را دارا می باشد. انسان باید ابتدا محبوب واقعی را بشناسد و به او عشق ورزد تا از این آثار بهره مند شود.
کلید واژه: محبت ، حب ـ محبوبیت نزد خدا ـ محبت پیامبر (صلی الله علیه وآله) ـ محبت اهل بیت (علیهم السلام) ـ آثار محبت اهل بیت (علیهم السلام)
……………………………………………………..
[1] - طلبه سطح دو حوزه علمیه امام جعفرصادق(ع) شاهرود، سال پذیرش مقاله1396
مقدمه
حمد و سپاس خداوندی را که حقیقت عشق و محبت است و منتهی الیه سکوت عاشقان، دانای هر نهان است و نهایت هر حاجت، به مطیعانش همت طاعت میدهد و بر مریدانش چراغ راه میگردد و تسکین حرارات دل آنها، مأنوس دل دوستانش می گردد تا به قضایش خشنودشان کند. با متوسلان و گریختگان به درگاهش به محبت و عشق مینگرد و با عاشقانش به نجوا می نشیند و چشمان آنها را به واسطه نظر به جمالش روشن می گرداند و نهال شوق و لقایش را در باغ دلشان همیشه سبز میسازد.
محبت گوهری است که از نظر بسیاری از عرفا در پی معرفت حاصل می شود و از آن جا که این معرفت در حوزه ی اختصاص آن به خداوند، از منشأ ربوبی و با عنایت الهی در دل می جوشد، ساقی عشق و محبت به او، خود او معرفی می گردد و عشق ازلی و ابدیاش عامل این باده نوشی به شمار می رود.
نتیجـه
قطعاً بحث محبت الهی از موضوعات اخلاقی و فلسفی است که علاوه بر جنبه علمی آن میتواند نتایج بسیار مهمی برای تربیت و تعالی فرد و جامعه داشته باشد.
اگر کسی خدا را واقعاً دوست بدارد، پیامبران و اولیای الهی و نیز همه بندگان خدا را دوست میدارد؛ زیرا دوستی با دوستان خدا، دوستی کردن با محبوب است و بر اثر دوستی با خدا سعی می کند به خلق خدا خدمت کند و در غم و شادی آنان شریک باشد و در مقابل، خود مورد علاقه و محبت دیگران قرار بگیرد.
خداوند میفرماید: « إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا؛ کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح و نیک انجام دادند، خداوند دوستی آنان را در دل و جان دیگران قرار می دهد. »[1]
از ثمرات دیگر حب الهی این است که خدامحوری و رضایت الهی محور و اساس زندگی انسان قرار گرفته، و در نتیجه خودمحوری و انسانمحوری در حاشیه قرار می گیرد. از اینرو اگر بخواهیم جامعه انسانی را به تربیت و تعالی برسانیم، لازم است محبت الهی را که ریشه خدامحوری است در فرد و جامعه تبیین کنیم و از انسانمداری که اساس تبلیغات اومانیستی است، جلوگیری کنیم؛ زیرا انسانمحوری، در مقابل خدامحوری است و موجب تضعیف ایمان به خدا و محبت الهی است و نیز مخالف با سعادت و کمال انسان است؛ زیرا آنچه تجربههای تاریخی و وجدانی شهادت میدهد، این است که آنچه فرد و جامعه را به تباهی میکشاند، دوری از خدا و گرایش و تمایل به عالم ماده و توجه همه جانبه به دنیاست. بنابراین معرفت و شناخت نسبت به حب الهی و نهادینه کردن آن در وجود انسان سبب گرایش به خدا و تقویت عبودیت شده و همین امر سعادت فرد و جامعه را در دنیا و رستگاری ابدی او را در آخرت در پی خواهد داشت.
[1] - سوره مریم (19)، آیه 96.
منابع و مآخذ
* قرآن کریم.
* نهجالبلاغه حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام)، مؤلف: سید رضی (قدس سره الشریف)، مترجم: محمد دشتی، چاپ سوم، ناشر: تا ظهور، 1387.
1. بهشتی، احمد، عیسی (علیه السلام) در قرآن، چاپ اول، ناشر: مؤسسه اطلاعات، 1375.
2. حاکم الحسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل، ج 1، ناشر: مؤسسه الطبع و النشر و مجمع الثقافه الاسلامیه، طهران، 1411ق.
3. حر عاملی، محمد حسن، وسائل الشیعه، ج 8 ـ 11 ـ 16، چاپ دوم، ناشر: مؤسسه آل البیت (احیاء التراث)، قم، 1379ش.
4. دستغیب، سید عبدالحسین، بندگی راز آفرینش، شرح خطبهی حضرت زهرا (سلام الله علیها)، ج 2، تنظیم و تصحیح: سید محمد هاشم دستغیب، چاپ مصحح دوم، ناشر: مؤسسه مطبوعاتی دارالکتاب جزایری، 1388.
5. دلشاد تهرانی، مصطفی، سیره نبوی (منطق عملی)، دفتر سوم، سیرهی مدیریتی، چاپ چهارم، ناشر: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بی تا.
6. رازی، فخرالدین، مفاتیح الغیب، ج 5 ـ 16، چاپ سوم، ناشر: دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1420ق.
7. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، چاپ اول، ناشر: دارالعلم الشامیه، بی جا، بی تا.
8. زحیلی، وهبه بن مصطفی، تفسیر المنیر، ج 15، چاپ اول، ناشر: دارالفکر معاصر، 1418ق.
9. شبّر، عبدالله، اخلاق، ترجمه کتاب الأخلاق، مترجم: محمدرضا جباران، چاپ پنجم، ناشر: مؤسسه انتشارات هجرت، بهار 1379.
10. شیروانی، علی، اخلاق در قرآن، برگرفته از درسهای استاد محمدتقی مصباح یزدی، چاپ اول، ناشر: انتشارات پارسایان، قم، بهار 1377.
11. صالحیزاده، محمد اسماعیل، محبت در قرآن، چاپ اول، ناشر: اشک یاس، 1388.
12. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، ج 4، بی جا، بی تا.
13. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2 ـ 4 ـ 5، چاپ پنجم، ناشر: مؤسسه النشر الاسلامی قم، بی تا.
14. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، ناشر: دارالمعرفه، بیروت، 1406ق.
15. غزالی، محمد، اربعین، ترجمه: برهان الدین حمدی، چاپ اول، ناشر: مؤسسه اطلاعات، 1368.
16. قرائتی، محسن، گناهشناسی، تدوین: محمد محمدی اشتهاردی، چاپ سیزدهم، ناشر: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، سازمان چاپ و انتشارات اوقاف، تابستان 1391.
17. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 2 ـ 35 ـ 72، چاپ دوم، ناشر: مؤسسه الوفاء، بیروت ـ لبنان، 1403ق.
18. مشکینی، میرزاعلی، نصایح و سخنان چهارده معصوم (علیهم السلام) و هزار و یک سخن، مترجم: جنتی، چاپ پنجم، ناشر: دفتر نشر الهادی، بهار 1370.
19. مصری، جمال الدین، لسان العرب، چاپ اول، ناشر: الأدب الحوزه، قم، محرم 1405ق.
20. معلوف، لویس، فرهنگ المنجد عربی به فارسی، مترجم: محمد بندرریگی، ج 1، چاپ ششم،ناشر ایران، 1386.
21. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 2 ـ 7 ـ 12 ـ 13 ـ 15 ـ 17 ـ 20 ـ 22، ناشر: دارالکتب الاسلامیه، قم، 1364.
22. نکونام، محمدعلی، تقویت مبانی اعتقادی، ج 3، چاپ دوم، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی، بهار 1379.
23. هویزی، عبدعلی بن حمبه، تفسیر نورالثقلین، ج 3، چاپ چهارم، ناشر: مؤسسه اسماعیلیان، قم، 1415ق.
آخرین نظرات