با همکاری معاونت پژوهش مجتمع حوزوی امام جعفر صادق(ع) و دانشکده علوم قرآنی شاهرود، به مناسبت هفته «کتاب و کتابخوانی» روز یک شنبه مورخ 28/8/1402 میزگرد علمی با عنوان«چالش ها و راهکارهای استفاده از تکنولوژی در کتابخوانی» با کارشناسی خانم ها فاطمه صغرا شعبانی، وجیهه اشرفی، فاطمه محمودی، فاطمه گلی، دکتر پریسا فرهادی، (اساتید حوزه) برگزار شد.

در ابتدا وجیهه اشرفی ضمن عرض تبریک به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی گفت: در عصر حاضر مطالعه به دو صورت «"طبیعی” و “مجازی” انجام می‌شود. در حالت طبیعی خواننده به شیوه سنتی از کتاب ها و مقالات مکتوب استفاده می‌کند و در حالت مجازی برای انجام مطالعات و پژوهش‌ها از نرم افزارها و فضای مجازی کمک می‌گیرد.
وی در ادامه گفت: آنچه در بحث مطالعاتی- پژوهشی_ تکنولوژی مطرح می‌باشد، این است که فناوری یک نیاز ضروری است و ما نمی‌توانیم از این فضا دور باشیم. هرچند استفاده از نرم افزارها و فضای مجازی بخصوص هوش مصنوعی بسیار زیاد است. اما دغدغه‌ این است که آیا تولیدات پژوهشی به وسیله هوش مصنوعی صورت گرفته یا دسترنج خود فرد است. از این رو معاونین پژوهشی تصمیم گرفتند میزگرد پژوهشی با عنوان «چالش ها و راهکارهای استفاده از تکنولوژی در کتابخوانی» را برگزار کنند تا این چالش‌ها مشخص و راهکارهای لازم جهت حل آن اتخاذ گردد.
در ادامه دکتر فرهادی به برخی از چالش‌هایی که در این زمینه وجود دارد اشاره نمودند: «از مهم‌ترین چالش‌های موجود در بحث مطالعه، این است که نویسندگان اهمیتی به طبقه بندی مطالب برای سنین مختلف در فضای مجازی ندارند و عمده توجه‌شان این است که کتاب‌شان مورد توجه اهل فضل و اهل قلم باشد و کمتر نویسنده‌ای به این نکته توجه می‌کند که بدنه‌ جامعه چگونه‌اند، چقدر سواد دارند و به چه مطالبی علاقه‌مند هستند؟ حتی باید تلاش کرد، مفاهیم عمیق را با بیان ساده‌ای که برای بیشتر مردم قابل فهم باشد، بیان کرد تا آن‌ها نیز بتوانند به سهم خود از دانش و بینش بزرگان ما بهره ببرند.
وی افزود: با توجه به پیشرفت دانش و فناوری و گسترش مطالب در اینترنت کمتر کسی است که به کتاب‌های الکترونیکی دسترسی نداشته باشد. اما با این حال به دلیل عدم آگاهی از اهمیت مطالعه در پیشرفت روحی و اجتماعی افراد، ضعف فرهنگ اطلاع‌رسانی و عدم توجه به کتاب به عنوان یک کالای فرهنگی، ‌نارسایی‌های سیستم آموزش در مهم جلوه‌دادن کتاب‌های درسی و جلوگیری از مطالعه متون غیر درسی و آزاد، عدم حمایت از فرهنگیان و نویسندگان و … استفاده از فناوری اطلاعات در جهت کسب دانش کمتر از استفاده‌های تجاری و سرگرمی از این فضاست. البته با کمی تامل می‌توان گام‌های بزرگی در جهت ارتقای سطح کتابخوانی در جامعه برداشت.
سپس خانم شعبانی بیان داشتند: در دنیای مدرن می‌توان از تکنولوژی به عنوان ابزار و راهکاری برای شروع کتابخوانی حرفه‌ای و قدرتمند بهره برد. با اینکه کتابخوانی مداوم سبب کاهش استرس، افزایش اعتماد به نفس، تقویت حافظه، افزایش قدرت تصمیم‌گیری‌های صحیح، افزایش تمرکز می‌شود، اما متاسفانه سرانه مطالعه در کشور شاید 2 دقیقه در روز باشد.
وی در ادامه با اشاره به نحوه استفاده از تکنولوژی در جهت کتابخوانی اظهار داشت: برای بهره‌برداری بهینه از تکنولوژی در مطالعه باید 1. برنامه ریزی صحیحی داشت تا زمان را بیهوده از دست نداد. به این صورت که علاوه بر تعیین زمان‌های مشخص برای مطالعه، زمانی را نیز برای استراحت اختصاص داد تا زمینه حواس‌پرتی فراهم نشود. 2. برقرای تعادل بین مطالعه آنلاین و آفلاین 3. استفاده از یادگیری سریع‌تر و بهتر به وسیله تعیین هدف و برنامه ریزی ، تمرین مداوم و روزانه با استفاده از منابع متنوع و استفاده از منابع آموزشی 4. آموزش به دیگران برای تثبیت اطلاعات 5. انجام سیر مطالعاتی با استفاده از تکنولوژی جدید
ایشان در ادامه اظهار داشتند: با اینکه بسیاری از علما در گذشته زندگی می‌کردند، اما ما می توانیم با تطبیق سبک زندگی آن بزرگواران با شرایط و امکانات زندگی خود، بهترین استفاده را در زمینه‌های مختلف_ از جمله شیوه مطالعه _ ببریم. به طور مثال روش مطالعه خواجه نصیرالدین طوسی(ره) این بود که شب‌ها کمتر می‌خوابید و چون به علوم عقلی و دینی علاقه داشت کتب متنوعی را مطالعه می‌کرد و زمانی که خسته می‌شد به کتاب دیگر مراجعه می‌کرد و زمانی که بر مشکلات علمی فائق می‌آمد، از شدت فرح فریاد می‌زد: بناء الملوك من هذه اللذّة؛ پادشاهان و شاهزادگان کجایند که ببینند لذتی‌ که من احساس می‌کنم بیشتر است یا لذت‌هایی که آن‌ها از امور حسی برده‌‌اند؟
در ادامه سخنان خانم شعبانی، خانم محمودی بیان داشتند: یکی از دلایل عمده کتاب گریزی در میان افراد جامعه پایین بودن سطح فرهنگ آن جامعه است. این نقص باعث دور افتادن جامعه از مسائل علمی و فکری شده است. در عصری که ما زندگی می‌کنیم به دلیل بالا بودن هزینه کتاب‌های مکتوب، شرایط مناسب جهت انتشار کتاب‌های دیجیتالی فراهم شده است و دانشجویان از این کتاب‌ها استقبال کرده‌اند و علاوه بر منفعتی که برای خوانندگان وجود دارد، نویسندگان نیز از این منفعت بهره مند می‌شوند.
وی افزود: هرچند فضای مجازی سرعت دسترسی به مطالب را بالا می‌برد و با قیمت پایین کتب دیجیتال زمینه استفاده بهینه اقشار مختلف را فراهم نموده است اما باعث گسترش سطح‌خوانی شود و این امر مانع انتقال صحیح مطالب کتاب به مخاطب می‌گردد و بدین ترتیب ما را از قضاوت‌های نقادانه و خلاق محروم می‌کند. از این رو ما به عنوان استاد باید ذائقه نسل جدید را با ترویج عمق خوانی تغییر دهیم.
در پایان خانم گلی(معاون پژوهش سطح2) بیان داشتند: موضوع ما چالش ها و راهکارهای استفاده از تکنولوژی د رکتابخوانی است مهمترین چالش های استفاده از تکنولوژی در کتابخوانی عبارتند از:
1. انحراف از مطالعه کتاب های چاپی: یکی از چالش های استفاده از تکنولوژی در کتابخوانی این است که افراد ممکن است به جای خواندن کتاب های چاپی، وقت خود را صرف فعالیت های دیگری مانند تماشای ویدئوه یا بازی های رایانه ای کنند. راهکار برای این چالش این است که افراد بهره وری خود را افزایش دهند و با استفاده از ابزارهای تکنولوژی، به انگیزه و تشویق برای کتابخوانی دست یابند.
2. اشکالات فنی: ممکن است در حین استفاده از دستگاه های کتاب الکترونیکی یا نرم افزارهای مخصوص کتابخوانی مشکلات فنی رخ دهد؛ مانند مشکلات عدم دسترسی به اینترنت و یا مشکلات در دستگاه های الکترونیکی. برای حل این چالش می توان از دستگاه ها و نرم افزارهای پیشرفته تر و باکارکردی ساده تر استفاده کرد.
3. اشتراک گذاری و تبادل نظر: یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است در کتابخوانی با استفاده از تکنولوژی پیش بیاید این است که افراد ممکن است دشواری در اشتراک گذاری تجربیات و نظرات خود با دیگران داشته باشند راهکار برای این چالش این است که افراد از ابزارها و پلتفرم های اجتماعی برای تبادل نظر و ارتباط با دیگران استفاده کنند و به این ترتیب، از تجربیات و دیدگاه های دیگران نیز بهره ببرند.
4. انتشار محتوا: یکی دیگر از مشکلات این است که برخی از محتواها ممکن است نادرست یا تقلبی باشند و این امر می تواند مخاطبان را گمراه کند.
5. اختلال در تمرکز: استفاده از دستگاه های الکترونیکی من جمله تبلت یا گوشی هوشمند ممکن است باعث اختلال در تمرکز خواننده شود.
6. کمبود تجربه حسی: ذمشکل دیگر این است که در کتابخوانی الکترونیکی تجربه های حسی مانند بوی کاغذ، صدای برگرداندن صفحات و لمس کتاب و غیره وجود ندارد.
7. حفظ حریم خصوصی: در کتابخوانی الکترونیکی، ممکن است اطلاعات خصوصی خواننده در خطر قرار گیرد. برخی از برنامه ها و دستگاه های الکترونیکی می توانند اطلاعات خصوصی خواننده را جمع آوری کنند و به شرکت های تبلیغاتی یا دیگر شرکت ها بفروشند که این امر باعث نگرانی در مورد حریم خصوصی فرد می شود.
خانم گلی در پایان مزایا و معایب کتاب های چاپی و الکترونیکی را برشمردند: مزایای کتاب های چاپی عبارتند از: کتاب های چاپی باعث بالا رفتن تمرکز و تسلط بر متن می شود، برخی از افراد از بوی کاغذ و صفحات چاپی لذت می برند. کتاب چاپی به راحتی قابل مشاهده و انتقال بدون نیاز به دستگاه است. معایب کتاب های چاپی عبارتند از: 1. نگهداری از کتاب های چاپی نیازمند فضای بیشتری است. 2. حمل و نقل کتاب های چاپی ممکن است نیازمند زحمت بیشتری باشد. 3. کتاب های چاپی ممکن است تا حدود زیادی محدودیت در ذخیره سازی و جابه جایی داشته باشند. مزایای کتاب های الکترونیکی: جابه جایی آسان، قابلیت جستجو و مشاهده بهتر، بهینه بودن محیط خواندن می باشد و معایب کتاب های الکترونیکی عبارتند از: از بین رفتن داده ها و کتاب ها در دستگاه های الکترونیکی، مشکلات سلامتی، محدودیت در استفاده از دستگاه های الکترونیکی.
در پایان مشارکت کنندگان من جمله تعدادی از دانشجویان دانشگاه علوم قرآنی سوالاتی را مطرح و نظراتی را ارائه دادند و بعد همگی پذیرایی شدند.