ولایت فقیه از دیدگاه اهل سنت

  پژوهشگران :طاهره عرب عامری

مینا ترکمانی

ملیحه شفیع زاده

چکیده

ولايت فقيه در تعريف اكثر فقهاي شيعه در ادامه بحث ولايت ائمه معصومين(ع) مطرح شده است و طبييعي است كه به دليل عدم اعتقاد اهل سنت به موضوع امام معصوم، بحث ولايت فقيه نيز از اين زاويه منتفي است  به عقيده اهل سنت ، ولايت از آن فقيه جامع الشرايط نيست بلكه از آن امير و والي است. هر قاضي اي بايد مجتهد باشد و هر قاضي اي ولايت دارد نه اينكه هر مجتهدي ولايت داشته باشد. اين نظر ، بسيار شبيه به نظريه انتخاب است كه مي گويد هر فقيه جامع الشرايطي ولايت ندارد بلكه با عقد بيعت ، ولايت از سوي مردم به وي تفويض و تنفيذ مي گردد. عبارت دیگری از اهل سنت نیز وجود دارد که نشان می دهد آنان هر چند در امامت، اجتهاد را شرط می کنند اما بین دو چیز تفکیک می کنند. آنان در مورد رهبر و امیر و قاضی اجتهاد را شرط می دانند ولی معتقدند اگر شخصی که متصدی یکی از این مناصب شود فاقد اجتهاد باشد، تصدی او نامشروع نیست و نباید با او مبارزه کرد! نووی در شرح صحیح مسلم گفته است: “اجمع علماء السنه علی انه لاینعزل السلطان بالفسق. ”

 کلید واژه

ولی : دوست ، نگهبان ، کسی که عهده دار کارهای دیگر باشد.

فقیه : عالم به احکام شرع ، دانا و دانشمند ، عالم به علم فقه

تسنن : پیرو سنت بودن ، عقیده کسانی که پس از پیامبر ، ابو بکر را خلیفه می دانند.

نتیجه

معروف است اهل سنت حاكميت هر حاكم و سلطاني را پذيرفته اند، ولي برخي كتاب هاي فقهي و كلامي آنان خلاف اين مطلب را ثابت مي كند. بر اساس منابع اهل سنت، رهبري جامعه را كساني بايد به عهده گيرند كه از نظر علمي و فقهي از ديگر مردم اعلم باشند..
عبدالرحمان جزري نيز در اين باره مي نويسد:
«همه اتفاق نظر دارند كه امامت براي مسلمانان واجب است تا در پرتو آن، آموزه هاي دين برپا داشته و حق مظلوم از ظالم گرفته شود، چنان كه اتفاق دارند حاكم اسلامي بايد چنين ويژگي هايي داشته باشد:
1. مسلمان باشد ؛ 2. مكلف باشد ؛ 3. آزاد باشد؛  4. مرد باشد؛  5. از قريش باشد ؛  6 . دانشمند و مجتهد باشد تا مردم را از احكام دين آگاه كند و به استفتا از غير خود نياز نداشته باشد. »
از مطالب بيان شده درمي يابيم كه از نظر اهل سنت، اجتهاد و فقاهت از شرايط امام و حاكم اسلامي است تا به طور مستقل و آزاد بتواند احكام اسلام را جاري و به آن عمل كند و به غير خود نياز نداشته باشد. در غير اين صورت، حاكم، نفوذ و اقتدار خود را از دست مي دهد.
روشن است آنچه در منابع اهل سنت به عنوان ويژگي هاي حاكم اسلامي آمده، با ولايت فقيه همسان است و ميان آنها تفاوت جدي وجود ندارد؛ زيرا به اعتقاد شيعه، در عصر غيبت امام معصوم عليه السلام، حاكم اسلامي بايد از مجتهدان و فقهاي داراي شرايط رهبري باشد، هرچند در عمل، اهل سنت حكومتي با محوريت ولايت فقيه تشكيل نداده اند.

  منابع و مآخذ

1-نهج البلاغه

2-فتح ا… نجار زادگان ، برسی تطبیقی ایات و روایات ،نشر پزوهشکده حوزه و دانشگاه ، چاپ قم

3-مصطفی جعفر پیشه فرد ، پیشینه نظریه ولایت فقیه ، ناشر دبیر خانه مجلس خبرگان ، چاپ نگارش

4-غلام حسین اصفهانی ، ولایت و رهبری ، انتشارات عسکریه ، چاپ شهرستان تفرش

5-محمد هادی معرفت ، ولایت فقیه ، انتشارات ذی القربی ، چاپ قم

6-روزنامه رسالت ، شماره 6551

7-اینترنت ، سایت اعتقادات دینی