مصادیق اخلاق کاربردی در سوره حجرات

استاد راهنما :

سرکار خانم فاطمه مظفری(زیدعزها)

نگارنده:

 انسیه قربانزاده

چکیده

خداوند وقتی راجع به انسان صحبت می کند،خاطر نشان می سازد که به انسان روحی داده است که از آن تعبیر به (روح من) می کند و اخلاق ،آن ویژگی منحصر به فرد انسانی است که روح خدا در آن دمیده شده است و با حیوان به معنای موجود لا یعقل افتراق می یابد.از اینجاست که بررسی صفات اخلاقی در انسان حائز اهمیت می باشد.

بنابراین در این تحقیق اهداف و ضرورت اخلاق هم مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله اهداف این تحقیق، دستیابی به اخلاق مصداقی و رفتاری در جامعه اسلامی در مقابل رهبر جامعه و در برابر سایر افراد جامعه می باشد. و از ضرورت آن، این است که از آنجایی که اخلاق در واقع نمو دینداری در اسلام است پس ضرورت دارد که به عنوان یک مسلمان با اخلاق اسلامی آشنا شده و در عمل  اخلاق اسلامی را به کار ببریم.    

این تحقیق توصیفی- تحلیلی می باشد که شامل مواردی چون تعریف موضوع، هدف تحقیق، پیشینه ی تحقیق، سوالات تحقیق، زمینه تحقیق و پیش فرض های تحقیق، و روش تحقیق است و در آخر آن به محدودیت ها و موانع تحقیق نیز اشاره شده است و بعد از آن مفهوم شناسی تحقیق است. اخلاق به معنای سرشت و سجیه به کار می رود. چه سجایای نیکو و چه سجایای ناپسند. اخلاق در اصطلاح به معنای صفات راسخ نفسانی و یا ملکه ی نفسانی به کار می رود که بیشتر منظور صفات مثبت اخلاقی می باشد.

در پژوهش های اخلاقی با سه نوع اخلاق روبه رو هستیم که شامل: اخلاق توصیفی( توصیف اخلاقیات افراد)، فرا اخلاق( تحلیل مفاهیم و احکام اخلاقی)، اخلاق هنجاری( بررسی افعال اختیاری انسان از جهت خوبی و بدی).

یکی از زیر شاخه های اخلاق هنجاری، اخلاق کاربردی می باشد به این معنا که مسائل و موضوعیات اخلاقی را در حوزه های خاصی از زندگی فردی و اجتماعی بررسی می کند.

اهمیت اخلاق در آنجاست که هدف از بعثت آخرین پیامبر الهی به اتمام رساندن مکارم اخلاقی می باشد.

در قرآن کریم دستورات اخلاقی مورد تاکید است و در آیات متعدد به آن پرداخته شده است از جمله سوره ی مبارکه حجرات که مشحون از دستورات اخلاقی فراوان است.

ما در این تحقیق برآنیم که به مصادیقی از اخلاق کاربردی در دو جهت1- در مواجهه با رسول خدا( صلی الله علیه و آله) .2- در برابر سایر افراد اجتماع اشاره کنیم.

از اخلاق های مورد انتظار در مورد رهبری اطاعت بی چون و چرا از ایشان و رعایت ادب در مقابل ایشان می باشد و از اخلاق های اجتماعی  می توان به برادری، حسن ظنّ، عیب جویی نکردن، عدم غیبت و… اشاره کرد.

واژگان کلیدی: مصادیق، اخلاق، کاربردی، اجتماع، رهبر.

عنوان                                                           صفحه

مقدمه…………………………………………………… 1

کلیات…………………………………………………… 2

الف- مباحث مقدماتی…………………………………. 3

1- تعریف و تبیین…………………………………….. 3

2-  اهمیت و ضرورت تحقیق………………………… 3

3- اهداف و فوائد تحقیق……………………………… 4

4-   پیشینه موضوع تحقیق………………………….. 4

5- سوالات تحقیق……………………………………… 4

6-فرضیه تحقیق…………………………………………. 4

7- پیش فرض تحقیق…………………………………… 5

8- روش تحقیق……………………………………………. 5

9- ساختار تحقیق…………………………………………….. 5

10- محدودیت ها ،مشکلات و موانع تحقیق…………… 5

ب-مفهوم شناسی……………………………….. 6

1- واژه اخلاق در لغت………………………………… 6

2- اخلاق در اصطلاح……………………………….. 6

3-علم اخلاق……………………………….. 8

فصل اول……………………………….. 10

انواع اخلاق……………………………….. 10

الف: انواع پژوهش های اخلاقی……………………………….. 11

1- اخلاق توصیفی……………………………….. 11

2-فرا اخلاق……………………………….. 11

3-  اخلاق هنجاری……………………………….. 12

فصل دوم. 13

اخلاق کاربردی.. 13

1- اهمیت و جایگاه اخلاق کاربردی.. 14

2- تاریخچه اخلاق کاربردی.. 15

3- اهمیت و جایگاه فلسفه اخلاق.. 15

4- هدف علم اخلاق.. 17

5- تربیت اخلاقی.. 17

6- مبانی اخلاقی انبیاء 18

7-روش اخلاق اسلامی.. 19

فصل  سوم. 21

اخلاق کاربردی در برابر پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) 21

الف:ادب در مقابل پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله) 22

1- ادب در گفتار 24

2- ادب در پیشی نجستن در احکام الهی.. 28

3-رابطه بلند صدا کردن و بی خردی.. 29

4- اطاعت از رسول خدا( صلی الله علیه و آله) 31

5- اطاعت از رهبری.. 33

فصل چهارم. 35

اخلاق کاربردی در جامعه. 35

الف: اخلاق در جامعه. 36

1- نقش اخلاق در نجات فرد و جامعه. 36

2- هدف از معاشرت… 37

3- انواع معاشرت… 38

اول: معاشرت های انسانی.. 38

دوم: معاشرت های آیینی.. 39

سوم: معاشرت های شهروندی.. 39

چهارم:معاشرت های دوستانه. 39

پنجم: معاشرت های خانوادگی.. 40

4- معیار معاشرت… 40

ب: اخلاق درست اجتماعی.. 42

1- اصلاح میان مردم. 42

2- برادری در ایمان و اخلاق.. 45

3- عیب پوشی مردم. 48

4- نهی از لقب بد دادن.. 49

5- نداشتن سوء ظنّ و بدگمانی.. 51

ج: اخلاق نادرست اجتماعی.. 55

1- شایعه سازی.. 55

اول: معنای شایعه و اثرات مخرب آن.. 55

دوم: عدم اعتماد به اخبار فاسقان.. 57

سوم: رفع خطر فاسقان.. 58

چهارم: شایعه در شبکه های اجتماعی.. 59

پنجم:رشد شایعه. 60

ششم: انگیزش در شایعه. 61

هفتم:کارکرد های شایعه. 62

هشتم: راهکار های مقابله با شایعه سازی.. 62

2-سخن چینی.. 63

اول: نهی از سخن چینی.. 63

دوم: انگیزه سخن چینی.. 65

سوم: برخورد حاکم در برابر سخن چینی.. 66

چهارم: وظیفه انسان در مقابل سخن چین.. 66

3- سخریه و استهزاء 68

اول: راههای درمان آن( سُخریه و استهزاء) 69

دوم: تمسخر در عهد جدید. 71

سوم: عیب جویی و انگیزه های آن.. 72

چهارم:تجسس کردن.. 74

اول: ضررهای اخلاقی و اجتماعی  تجسّس…. 76

پنجم: غیبت کردن.. 79

اول: علل و اسباب غیبت… 80

دوم: نکوهش و مذمّت غیبت… 81

نتیجه گیری.. 83

منابع و مآخذ. 84