مقایسه هوی و هوس با اختیار و اراده انسان

نرگس شاه حسینی، عصمت عجم اکرامی

چکیده

نفس انسان اگر کنترل نشود و عقل با کمک نیروی بازدارنده ایمان آن را در حد اعتدال نگاه ندارد، سبب شقاوت و سقوط انسان می گردد.

وجود انسان، میدان عملیات غزایزی هم چون شهوت، غضب، حبّ نفس، حبّ جاه و سایر میل ها است که نیاز به یک عامل بازدارنده و متعادل دارد تا او را در برابر این غرایز در حد متعادل نگاه دارد و آن عامل، عقل است که با استفاده از آن و قدرت اختیار انسان راه درست را تشخیص می دهد و خط بطلان بر عقاید جبریون می کشد، زیرا افعال اختیاری انسان به وصف اختیاریت برای خدای متعادل معلوم است، پس اگر به وصف جبریت تحقق یابد برخلاف علم الهی واقع می شود.

نکته دیگر این که، هدایت تشریعی بر انسان ها توسط انبیاء و اوصیاء الهی حاصل شده اما هدایت تکوینی که بستگی به اراده و اختیار انسان دارد، گاهی مثل قوم ثمود از سوی این قوم مغرور و خود خواه منتفی شده است چرا که آن ها گمراهی را بر هدایت ترجیح دادند و این ترجیح نابینایی بر هدایت است به تعبیر صاحب تفسیر نمونه در ذیل آیه17 سوره مبارکه فصلت و دلیل روشن و بازی بر مساله آزادی اراده انسان و عدم اجبار او در اعمالش است.