بررسی اجمالی مقایسه ی نظام اقتصادی اسلام با مکاتب اقتصادی غرب

زهرا عزیزی

چـکیـده

 در این تحقیق به بررسی اقتصاد اسلامی و مقایسه ی آن با مکاتب اقتصادی غرب پرداخته شده است.

قوانین اسلام همه ی ابعاد وجودی انسان را در نظر دارد. در اسلام مال و ثروت هرگز تحقیر نشده و برای آن شرایط و قوانینی مقرر شده است. آنچه مسلم است این است که اسلام با هدف قرار دادن ثروت مخالف است.

آنچه از اصول اولیه اقتصاد سالم است این است که در آن قابلیت رشد و نمو ثروت نهادینه شده باشد. اسلام می خواهد غیر مسلمان در مسلمان نفوذ و تسلط نداشته باشد. استقلال از   مهم ترین اهداف اقتصاد اسلامی است.

نظام اقتصاد اسلامی بر آن است که در جامعه عدالت و توازن اقتصادی، استقلال، رفاه عمومی و تعدیل ثروت را در جامعه حکمفرما کند.

مکتب سرمایه داری بر اصالت فرد استوار است. در این مکتب مصلحت اجتماعی به هیچ روی مراعات نشده و چنان است که گویی انسان را وجودی مستقل و غیر مرتبط با جامعه ی او  می پندارد و به همین جهت برای فرد انواع آزادی ها، آزادی شخصی، آزادی فکری، آزادی سیاسی، آزادی اقتصادی قائل است.

کلید واژه: اقتصاد ـ سوسیالیسم ـ کاپیتالیسم ـ مارکسیسم

 مقدمه

 اساساً اقتصاد، یکی از اساسی ترین عوامل مهم توسعه کشورها به شمار می رود و شکوفایی اقتصادی بسترساز پیشرفت در زمینه های گوناگون است به طوری که شاخص های توسعه ی اقتصادی ارتباط مستقیمی با افزایش بهره وری ها و در نتیجه شکوفایی فرهنگ، سیاست، اجتماع و رشد دانش و صنعت و غیره دارد.

یکی از موضوعاتی که در سال های اخیر به ویژه در کشورهای مسلمان مورد توجه قرار گرفته ارائه نظام اقتصادی متناسب با مبانی دینی و جایگزین کردن آن به جای سیستم غربی است. وقتی اقتصاد دانان به این باور رسیدند که نظام اقتصادی غرب در حل مشکل فقر و از بین بردن بسیاری از ناهماهنگی های اقتصاد شکست خورده است؛ به این نتیجه رسیدند که تنها اندیشه و نظریه اقتصاد اسلامی می تواند انسان و جامعه را از گرفتاری و رکود نجات دهد.

صرف نظر از آرمان تحقق عملی اقتصاد اسلامی در جوامع مسلمان، دستیابی به الگوی نظری جامعه آن، هدف بسیاری از اقتصاد دانان مسلمان بوده است.

مطالعه ی تاریخ صدر اسلام نشان می دهد که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) پس از هجرت و تشکیل حکومت، در همان حال که درگیر جنگ های متعدد با مشرکان قریش و یهودیان بود، از گسترش فعالیت های اقتصادی مردم غفلت نمی کرد و این موضوع هم چنان بعد از پیامبر ادامه پیدا کرد.

برخی از اقتصاد دانان عقیده دارند، اگر نظام اقتصادی اسلام به معنای درست خود اجرا شود، کودکان و یتیمان بی سرپرست، نیازمندان و بدهکاران و در راه ماندگان بسیار بالاتر، سخاوتمندانه تر و شرافتمندانه تر از انواع بیمه ها و نظام های تأمین اجتماعی رایج در کشورهای پیشرفته، تأمین می شوند.

این تحقیق شامل سه بخش است که در بخش اول به بررسی اقتصاد اسلامی می پردازیم و در بخش دوم با مکاتب اقتصادی غرب به صورت اجمال آشنا می شویم و در بخش آخر مکتب اسلام را با مکاتب اقتصادی غرب مقایسه خواهیم کرد.

نتیجه

 آنچه مسلم است این است که دین و اقتصاد دو امر جداگانه نیستند بلکه یک امر واحد هستند و با هم پیوند دارند. آنچه که در اسلام و قرآن بیان شده همین وحدت بین اقتصاد و دین است.

نتیجه و فایده ی اسلام برای جامعه ی بشری این است که ظلم را می برد و عدالتی را جایگزین می کند، بت پرستی و زندگی خشن و ناپاک را از انسان می گیرد و به جای آن اتحاد، زندگی پاک و تمدن و نمو به در تاریخ را به او می دهد، و هم چنین سلطه و ستم قیصرها و  کسری ها را برد و مواسات و مساوات آورد.

اما آنچه نتیجه و فایده ی مکاتب اقتصادی غرب است هم چنین جز از بین بردن وحدت و جایگزین کردن تفرقه نیست، آن ها می خواهند اتحاد ممالک اسلامی را به تفرقه و جنگ وجدان مبدل کند و هم چنین عفت، غیرت، مردانگی و فضیلت را ببرند و فحشاء را شایع سازند و حتی عرض و ناموس افراد را برای همگان مباح و اشتراکی کنند.

در نتیجه می توان اسلام را به عنوان کامل ترین دین معرفی کرد و اقتصاد اسلامی را به عنوان کامل ترین نظام برای جهانیان معرفی کرد

منابع و مآخذ

 1. جناتی، محمد ابراهیم، « از مسائل اقتصادی و اجتماعی اسلام »، مترجم: اردستانی، احمد صادق، تهران، مرآتی، بی تا

2. غزالی، محمد ـ خلیلیان، خلیل، « اسلام و بنیان های اسلامی »، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1374

3. موسوی، سید محمود، « اسلام و مالکیت در مقایسه با نظام های اقتصادی غرب »، نشر کتاب

4. صدر، سید محمد باقر، « اسلام و مکتب های اقتصادی »، مترجم: پورمند، محمد، ناشر مرتضوی، قم، 1355

5. خسروشاهی، سید هادی، « اسلام و نظام های اقتصادی »، شفق، قم، بی تا

6. رفعتی، جلال، « اصول حاکم بر روابط اقتصادی اسلام »، میلاد، تهران، 1357

7. نوری، حسین، « اقتصاد اسلامی »، نشر فرهنگ، تهران، بی تا

8. تهرانی، علی، « اقتصاد اسلامی یا مالکیت در اسلام »، مشهد، بی تا

9. ابراهیمی، محمد حسین، « اقتصاد در قرآن »، حوزه علمیه، قم، 1375

10. صدر، سید موسی، « اقتصاد در مکتب اسلام »، کتاب آورند دانش، تهران، 1379

11. صدر، سید محمد باقر ـ بجنوردی، محمد کاظم، « اقتصاد ما »، ج 1 ـ 2، چ دوم، تهران، 1357

12. اصفهانی، رضا، « اقتصاد مقایسه ای »، انتشارات الهام،

13. پایدار، حبیب الله، « برداشت هایی درباره مالکیت »، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، بی تا

14. جناتی، محمد ابراهیم ـ اردستانی، احمد صادق، « توازن ثروت در حکومت   اسلامی »، حاذق، قم، 1361

15. مکارم شیرازی، ناصر، « خطوط اصلی اقتصاد اسلامی »، هدف، قم، بی تا

16. غفوری، علی، « خطوط اصلی در نظام اقتصادی اسلام »

17. « درآمدی بر اقتصاد اسلامی »، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، چاپ مهر، قم

18. فارسی، جلال الدین، « درس هایی درباره مارکسیسم »، ج 2، روزبه، تهران، 1355

19. صدر، سید محمد باقر، « دوره کامل اقتصاد ما »، مترجم: موسوی، سید محمد کاظم

20. زرشناس، شهریار، « سرمایه سالاری »، کتاب صبح، تهران، 1380

21. هاشمی، سید محمود، « سیمای اقتصاد اسلامی در قرآن کریم »

22. مشاور، مسعود ـ مقدسی، محمود ـ شیرازی، حمیدرضا، « طرح و مبانی اقتصاد در قرآن »، ناشر مؤلفان

23. موسویان، سید عباس، « کلیات نظام اقتصادی اسلام »، نصایح، قم، 1380

24. گرامی، محمد علی، « مالکیت ها »، روح، قم، 1358

25. « مبانی اقتصاد اسلامی »، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، تهران، 1371

26. اسحاقی، سید حسین، « مبانی و راهبردهای جهاد اقتصادی »

27. مظاهری، حسین، « مقایسه بین سیستم های اقتصادی »، مؤسسه در راه حق، قم