عوامل و موانع رشد بصیرت از دیدگاه قرآن و روایات

نگارنده:رقیه رزمخواه

چکیده

بصیرت از موضوعات مهمی است که در قرآن و روایات به آن اشاره و تأکید شده است. بصیرت در لغت به معنای علم به چیزی و یا نیروی ادراک کننده ی قلب و در اصطلاح چنان دریافتی از واقعیت است که انسان را از ظاهر به باطن امور می رساند و هم چنین به معنای نیروی تمییز حق از باطل نیز می باشد. از جمله موارد طرح این موضوع در واقع ضرورت وجود بصیرت  می باشد که این ضرورت در جامعه ی امروز به وضوح دیده می شود، د رمورد بصیرت علاوه بر  واژه شناسی بصیرت از منظر آیات و روایات می توان به خواستگاه بصیرت اشاره کرد که عبارتند از: شریعت، قرآن، اسلام و توفیق الهی.

از مباحث مهم و کلیدی بصیرت، عوامل رشد و شکوفایی آن است که توجه به آن می تواند نقش مهمی در اعتلای فردی و اجتماعی داشته باشد چرا که قوه ی بصیرت در همه به طور یکسان وجود دارد پس باید عوامل رشد آن شناخته شود تا بتوان به وسیله آن این استعداد ژرف و عمیق را از مرحله قوه به فعلیت رساند. پاره ای از این عوامل طبق آیات قرآن عبارتند از: تقوی و پارسایی، ذکر و یاد خدا، اخلاص، معرفت و عمل به شریعت، رهبری با بصیرت و پیروی از آن، تعقل و تعلّم، عبرت گرفتن می باشد.

و هم چنین نقطه مقابل عوامل رشد بصیرت، موانع بصیرت می باشند که این موانع عبارتند از: آلودگی و هواهای نفسانی، گرایش به دنیا، بلندپروازی و توقعات نامعقول، جدال و ستیزه جویی، نبودن منابع دانش و اطلاع رسانی، گناه، غفلت، خرافات، تکبر و خودخواهی می باشند.

به همان اندازه که عوامل بصیرت مهم هستند شناخت موانع بصیرت نیز مهم می باشد. بعد از شناخت عوامل و موانع بصیرت به آثار بصیرت توجه می شود و از آن به اهیمت بصیرت پی برده می شود که از آثار بصیرت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

دانایی و تیزهوشی، ایمان و هدایت، عبرت آموختن، شناخت فتنه و عبور از آن، و هم چنین مهم ترین اثر بصیرت همان شناخت فتنه است تا بتواند از آن در تاریکی های فتنه استفاده کرد و پرده فتنه را کنار زد و حقیقت پنهان در پشت فتنه را مشاهده کرد.