مقاله بررسی رحم اجاره ای در فقه و حقوق

پژوهشگر:طیبه عرب احمدی

چکیده

امید به بقاء و ادامه نسل در تمام قرون برای انسانها امری فطری است. این امر در حقیقت یک نوع کمال برای انسان محسوب می شود. امروزه پیشرفتهای علمی سبب شده است که بسته شدن نطفه انسان راه شناخته شده آمیزش امکان پذیر گردد. و لقاح خارج از رحم با تولید انسان بیرون از رحم بدون آمیزش مشروع و یا مشروع و همچنین تولید درون رحمی انسان از طریق کاشتن یا تلقیح از مسائل نوخاسته ای است که به اقتضای پیشرفت زمان و دگرگونی های علمی مطرح شده است. با توجه به این پیشرفتها تحقیق حاضر درباره رحم اجاره ای و بررسی این موضوع می پردازد. مشروعیت موضوع فرزنددار شدن با دخالت عاملی به نام اسپرم (منی) بیگانه یا تخمک بیگانه با توجه به آیات و روایات و قواعد فقهی مورد بحث قرار می دهیم و بر آن است که بتوانیم حکم کلی از این در مورد نسب در چنین حالتی را مورد بررسی و کنکاش قرار دهیم. در ادامه به بررسی های کلی تری در این موضوع خواهیم پرداخت.

…………………………………………………

1. طلبه سطح 2 مدرسه علمیه امام جعفر صادق(ع) شاهرود

ادامه مطلب :

با عنایت به آنچه طی صفحات و سطور این تحقیق گذشت می توان چنین نتیجه گرفت که: فرض بسیار متنوعی تحت عنوان لقاح مصنوعی مطرح می گردد که حکم تکلیفی بیشتر آن فروض به اعتقاد اکثریت ریب به اتفاق محققین مجاز و به تبع آن  رابطه نسب قانونی به عنوان اثر وضعی برقرار می گردد، از جمله فروض مزبور عبارتند از:

1-لقاح مصنوعی بین نطفه دو همسر در انواع مختلف.

2-لقاح مصنوعی بین نطفه دو بیگانه اگر مبتنی بر اشتباه طرفین (یا ناآگاهی) طرفین باشد در انواع مختلف. دلیل اصلی جواز عمل و صحت آثار در فروض مختلف فوق علاوه بر دلالت صریح و ضمنی روایات، اتفاق نظر محققین واصل اباحه است که در مباحث قبل تفصیلاً بررسی گردید. اما در کنار فروض متنوع فوق تنها یک فرض وجود دارد که نسبت به جواز عمل در ی طرف و صحت آثار آن اختلاف نظر وجود دارد و آن موردیست که نطفه دو بیگانه با آگاهی آنان بطور مصنوعی بارور می گردد اعم از اینکه نطفه بارور شده در رحم زن صاحب نطفه یا رحم ثالث یا خارج از رحم پرورش یابد. آنچه محققین بر آن اتفاق نظر دارند. این است که عمل بارور کردن نطفه دو بیگانه خلاف اخلاق و غیر متعارف و در نتیجه خلاف موازین حقوقی است، زیرا با نظم عمومی منافات داشته و موجب خدشه دار شدن اخلاق حسنه می گردد. اما علیرغم اتفاق نظر صاحبنظران بر غیر مجاز بودن عمل، در مورد صحت رابطه نسب بین صاحبان نطفه دو دیدگاه متفاوت وجود دارد. عده ای به استناد اصل اباحه و باتکاء روایت معروف و منتسب به امام مجتبی (ع) مبتنی بر صحیح ندانستن رابطه نسب فرزند ناشی از مساحقه زوجه پس از مقاربت با شوهر با دختر یا زنی بیگانه و بالاخره به دلیل تأکیدات قانونگذار اسلام بر کاستن از موارد اطفال نامشروع و کودکان بی پدر یا بی مادر رابطه موجود را بین صاحبان نطفه و پدر یا مادر طبیعی و فرزند تلقی نموده و کودک را فرزند آنان محسوب داشته و آثار نسب را برقرار می کنند اما دیگر به استناد روایاتی متعدد از جمله روایت علی بن سالم و سایر احادیث منقول از معصومین (ع) نسب حاصل را نسب غیر قانونی و مردود شناخته و طبعاً آثار آن را برقرار نمی دانند

منابع

1.      امامی، اسدالله نسب در حقوق ایران و فرانسه، رساه دکتری، دانشگاه تهران 1349.

2.      امامی، سید حسن ،حقوق مدنی، ج 5، ص 151، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، 1343 ه.ش.

3.      امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج 5، ص 151، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، 1343 ه.ش.

4.      بروجردی عبده، محمد کلیات حقوق اسلامی، چاپ دوم، دانشگاه تهران، 1339 ه.ش.

5.      بکر بن عبدالله، طرق الإنجاب فی الطب الحدیث و حکمها الشرعی، ص 436 و ر.ک: یحییی عبدالرحمن خطیب، احکام المرأه الحامل فی الشریعه الاسلامیه، ص 155.

6.       التبانی ،فؤاد افرام ، منجد الطلاب، (ایقاع التعلق و الارتباط بین الشیئین).

7.      حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 15، باب 15، ح 1 (چاپ چهارم، تهران، مکتبۀ الاسلامیه، 1379 ق).

8.      حسن نجفی، محمد ـ جواهر الکلام، ج 39، ص 7).

9.      خوئی، سید ابوالقاسم مستحدثات المسائل، مسئله 43.

10.  راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص 157.

11.  شهیدی، مهدی مجموعه مقالات حقوقی،

12.  صانعی، استفتائات پزشکی،

13.  صراط النجاۀ فی أجوبه الستفتائات (مجموعه استفتائات آیت الله خوئی و آیت الله شیخ جواد تبریزی)، قسم اول، ص 362.

14.  صفایی، سید حسین، قاسم زاده سید مرتضی، حقوق مدنی، اشخاص و محجورین، چاپ سیزدهم، سمت، تهران، 1386.

15.  طباطبایی، سید محمد حسین،المیزان، ج 15، ص 229.

16.  علوی قزوینی ،سید علی ،تلقیح مصنوعی، انتشارات باشگاه اندیشه، 86.

17.  غفاری، معرفت تأثیر رحم بر جنین.

18.  فخر المحقین، ایضاح الفوائد، ج 3، ص43.

19.  قربان نیا، ناصر، ابعاد فقهی اهدای جنین بر اساس نظریات آیت الله موسوی اردبیلی (ارائه شده در سمپوزیوم مسائل فقهی و حقوقی، انتقال جنین، ویژه نامه).

20.  لوئیس معلوف، المنجد، ماده نسب و ابن فارسی، معجم مقاییس اللغه، ج 5، ص 424.

21.  مجله مجمع الفقه الاسلامی، دوره 2، جزء 1، ص 240 و 283 و دوره 3، جزء 1، ص 436 به بعد.

22.  مصطفی محقق داماد، مسائل فقهی و حقوقی انتقال جنین (میزگرد)، بولتن تولید مثل و نازایی، ویزه نامه سمپوزیوم مسائل فقهی و حقوقی انتقال جنین.

23.  موسوی اردبیلی سید عبدالکریم ،توسط مؤسسه رویان به شماره نامه 1316/73/2 د به تاریخ 30/11/73

24.  موسوی خمینی،روح الله،تحریرالوسیله

25.  مهدی شهیدی، همان، ص 166 به بعد، (مجموعه مقالات حقوقی).

26.  مؤمن قمی، محمد تلقیح مصنوعی

27.  میلانی فر و دیگران، دکتر علیرضا ، مجوز دادگاه موضع ماده 2 قانون نحوه اهدای جنین.

28.  یزدی، محمد ثلاث رسائل فقهیه،

نشریه و سایت

29.  مجله مجمع فقه اسلامی، دوره دوم، عدد 2، جزء 1

30.  www.lawnet.ir