علم لدنی در قرآن و حدیث

زهرا رضایی[1]

چکیده

      این تحقیق پایانی در مورد موضوع علم لدنی در قرآن و حدیث با روش کتابخانه ای و به صورت تحلیلی-توصیفی گردآوری شده است. مفهوم علم در لغت در برابر جهل به کار می رود و از بدیهی ترین مفاهیم است. علم، به چیزی می گویند که بر چیزی دلالت کند و آن را از غیر آن متمایز کند. علم به معنای یقین و معرفت، کار می رود هم چنان که معرفت نیز، معنای علم، کار می رود. علم در اصطلاح معنای متعددی دارد. مقصود از علم در اینجا دانش هائی نیست که از راه دلائل و حواس ظاهری و فنون اکتسابی بدست می آیند. زیرا آن علم، یعنی نور و روشنی و بیداری که در انسان عالم وجود دارد، جهل یعنی فقر و نابودی که انسان جاهل، از سرمایه علم بهره ندارد. علم، به حسب ذات نور و چراغ است و به معلومات خارجی و ذهنی خود هم نور می دهد. قرآن کریم، به فراگیری علم و دانش تاکید می کند و به برتری مقام علما و رفعت مقام آن ها تصریح نموده است. و می فرماید این علم است که آسیب برتری و بزرگی خلفا و جانشینان خداست و علم حضرت آدم( علیه السلام) را دلیل برتری او بر ملائکه می داند. واژه لدن در قرآن در آیه65 سوره کهف به کار رفته است. این واژه در قرآن به شکل لدن 2 بار ولدّنا 6 بار لدنک 2 بار ولدنی 1 بار تکرار شده است. علم لدنی، علمی است که بنده از خدا می آموزد، بدون واسطه بشر یا ملک و این اصطلاح از قرآن گرفته شده است که می فرماید،« اتیناه من لدنا علما»( 65 کهف) درباره علم امام( علیه السلام) روایاتی داریم که آن را موهبتی از جانب خداوند متعال می داند که شامل حال ایشان می شود. روایاتی مانند اینکه امام علی( علیه السلام) خزانه دار علم و حجت است. گروهی از روایات با صراحت اعلام می کند که امام ( علیه السلام) و اهل بیت( علیه السلام) خزانه دار علم خدا و صندوق وحی او و حجت رسا بر همه کسانی هستند که زیر آسمان و روی زمین است. خداوند در آیه 11 سوره مجادله می فرماید، خداوند کسانی را که ایمان آورده اند و کسانی را که علم به آن ها داده شده درجات عظیمی می بخشد.

علم لدنی به دانشی گفته می شود، که از طریق اسباب عادی تعلیم و تعلم حاصل نمی شود. بلکه از عالم غیب و قلب انسان وارد می شود. و تفاوت آن با علم حضوری در این است که علم حضوری مخصوص خداوند متعال است و پیامبر( صلی الله علیه و آله) و اماتم( علیه السلام) از طریق عنایت خاص خداوند دارای این علم می شوند. آیاتی در قرآن مجید بیانگر آن است که علم غیب مخصوص ذات خداوند است و از همه صریح تر در نفی علم غیب  از غیر خدا، این آیه است که خداوند در آن، در آیه65 سوره نمل می فرماید، بگو هیچکس در آسمان ها و زمین جز خدا از غیب آگاه نیست.

   در انتها در بررسی تفاوت علم لدنی و علم غیبی و علم حضوری به این نتیجه می رسیم که همه این علم ها، یک معنا می باشند و امام(علیه السلام) این علم را بواسطه مقام والا و مراتب بندگی از ذات متعال خداوند اخذ می نماید.

کلید واژه: علم_ لدن_ لدنی_ علم حضوری_ علم غیبی

 ………………………………………………………….

[1] - فارغ التحصیل مقطع سطح دو،حوزه علمیه امام جعفرصادق(ع)،شهرستان شاهرود