بررسی جایگاه صبر و ارتباط آن باارزش های معنوی
فاطمه اسماعیلی[1]

چکیده
یکی از فضیلت های اخلاقی مورد تاکید قرآن و روایات اهل بیت صفت صبر می باشد که در معارف دینی از ارکان مهم ایمان دانسته شده است وجود بیش از نهصد روایت و ذکر بیش از صد بار این واژه به همراه مشتقات خود در قرآن نشان از اهمیت ویژه این فضیلت اخلاقی از دیدگاه دین مبین اسلام و قرآن کریم دارد. در این مقاله بعد از بررسی معنای لغوی و اصطلاحی و اقسام و مراتب این فضیلت به تبیین جایگاه و ارتباط صبر با مفاهیمی از جمله نماز، توکل، تقوا، امر به معروف ونهی از منکر و … با روش توصیفی و از طریق کتابخانه­ای پرداخته شده است. از نتایج حاصله این نوشتار که بیشترین اهمیت را دارا می باشد این است که صبر کلید گشایش و رستگاری است و بدون صبر انجام طاعات و ترک معاصی دوا و بقایی ندارد.

کلید واژه: ارزش های معنوی، شکیبایی، صبر.

……………………………………………………..
 
[1]-  سطح دو، مدرسه علمیه فاطمیه سلام الله علیها گرمسار، پست الکترونیکی : esmailifatemeh99@gmail.com

نفقه والدین و ضمانت اجرای آن در فقه امامیه و حقوق ایران

طیبه عرب احمدی[1]

چکیده

نفقه اقارب، نفقه‌ای است که به گروه خاصی از نزدیکان فرد تعلق می‌گیرد؛ به شرط اینکه، برای تأمین معیشت خود، تمکن مالی نداشته باشند. به بیان دیگر، چگونگی استحقاق افراد بر این نوع از نفقه و الزام فرد نفقه‌دهنده به آن، تفاوت‌هایی با نفقه زوجه دارد.

براساس مبانی فقه امامیه، نفقه زوجه نه تنها دارای ویژگی ها و امتیازاتی نسبت به نفقه اقارب است؛ ماهیت آن نیز متفاوت است. این ماهیت متفاوت علت و مبنای امتیازات نفقه زوجه است و حمایت از زوجه در چارچوب این ماهیت متفاوت جای دارد. فقه اقارب، مشروط به احتیاج و فقر واجب‌النفقه است؛ در حالی که نفقه زوجه در صورت بی‌نیازی او نیز واجب است اما این امر، با ملکیت اقوام و خویشان واجب‌النفقه نسبت به چیزی که دریافت کرده است، منافاتی ندارد.و به عبارتی ماهیتاً حكمی تكلیفی و فاقد اثر وضعی است یا حداكثر نوعی التزام و تعهد صرف محسوب می شود. به این سبب، حتی در صورت استنكاف منفق، دینی برای اوایجاد نمی شود مگر اینكه براساس اذن حاكم، نفقه به عنوان قرض، از طرف شخص ثالث پرداخت شود.لذا در این مقاله درصدد بررسی نفقه اقارب بخصوص والدین و ضمانت اجرای آن هستیم تا این که خلا های قانونی را در این مورد بشناسیم و تا به این وسیله بسیاری از مسائل مربوط به نفقه اقارب بخصوص والدین حل شود و غیر قابل حل باقی نماند.

کلیدواژه: نفقه، نفقه اقارب، اقارب،والدین، نفقه والدین

………………………………………………………………

[1] - طلبه سطح(2)، حوزه علمیه امام جعفر صادق(ع)، شهرستان شاهرود

راز ماندگاری انقلاب اسلامی ایران

طیبه عرب احمدی[1]

چکیده

انقلاب بزرگترین واقعه تاریخی است و بالاترین تحول را در شئون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به وجود می آورد. حکومت استبدادی را واژگون کرده و ملتی را پایه گذاری می کند که پایه اش فلسفه نوین، رشد و تعقل ، آزادی و عدالت است. انقلاب آزادی عقیده و تساوی حقوق افراد را استوار می سازد به عبارتی تراکم بدبختی، مصائب، ظلم و شکنجه ، بیدادگری، بی عدالتی، ریاکاری و مفاسد دیگر در روی هم توده ای از عدم رضایت و از جان گذشتگی به وجود می آورد.که با جرقه ای محترق شده و تحول عظیمی در دستگاه یک کشور به وجود می آورد. هدف اصلی این تحقیق تبیین دقیق مولفه های انقلاب اسلامی و راز ماندگاری آن از جمله مردمی بودن، جامع بودن شعارها، اسلامی بودن و … می باشد.

بررسی کردن علل انقلاب ها به ما کمک می کند تا بتوانیم عواملی را که باعث دگرگونی ها و ماندگاری انقلاب می شود بهتر بشناسیم به این طریق زمینه های رشد و تعالی آن را فراهم کنیم.

کلیدواژه: انقلاب، رازماندگاری، انقلاب اسلامی

………………………………………………………
[1] - طلبه سطح(2)، حوزه علمیه امام جعفر صادق(ع)، شهرستان شاهرود

جایگاه تربیتی سکوت در آیات و روایات

 طاهره عسکری[1]

چکیده

    دین اسلام با برخورداری از منابع غنی  « قرآن و سنت » برنامه ی تربیتی همه جانبه ای به جهانیان عرضه می کند. یکی از ابعادی که دین اسلام آن را به خوبی تبیین می کند ، (سکوت ) است . گرچه هر عضوی از اعضای بدن آدمی نقش تعیین کننده در سعادت و شقاوت وی ایفا می کند ، لیکن برخی از اعضا و جوارح همچون زبان ، گوش ، چشم و … از اهمیت ویژه ای برخوردارند. در این میان زبان به عنوان عضوی کوچک و از نعمت های بزرگ و الطاف خداوندی است. عضوی کوچک ولی جرم و عصیانش بزرگ است.

  در همه ی رفتار های  انسانی ، رفتارهای عاقلانه و دوری از رفتار جاهلانه در اسلام مورد اهمیت و تاکید می باشد، سکوت و اظهار نظر، به عنوان یک رفتار انسانی از این امر مستثنی نیست. موضوع سکوت چون از یک سو به آیات و روایات وابسته است لذا منابعی که در این زمینه استفاده شده است بحث روایی و تفسیری بوده است ، و از سویی دیگر چون از موضوعات اخلاقی است به منابع اخلاقی هم مراجعه شده است. هدف از انجام این تحقیق، تبیین و توصیف جایگاه و منزلت سکوت و خاموشی در تعلیم و تربیت می باشد.

واژگان کلیدی:

آثار سکوت، اهمیت سکوت، جایگاه تربیتی سکوت

………………………………………………………….

۱.طلبه سطح دو ( کارشناسی )، حوزه علمیه امام جعفر صادق ( علیه السلام )، شهرستان شاهرود .

                       مبانی آموزش خداشناسی و مفاهیم دینی به کودکان و نوجوانان

                                                                                               فاطمه عابدی[1]

چکیده

    تربیت دینی و آموزش راههای شناخت خدا یکی از دغدغه های مهم والدین و مربیان می باشد.اعتقادات دینی تاثیر عمیق بر صلاح فردی و اجتماعی افراد دارد و سعادت اخروی که نهایت کمال انسانی است را سبب می شود.آموزش مفاهیم دینی و شناخت خدا برای کودکان و نوجوانان به دلیل دارا بودن ویژگی های خاص و حساس ، کاری دشوار و ظریف است .  هدف این مقاله بررسی روش ها و شیوه های آموزش خداشناسی و مفاهیم دینی به کودکان و نوجوانان می باشد. برای بهبود روند این آموزش ها مواردی از راههای اثبات و شناخت خداوند ذکر شده است.در ادامه چند مورد از اصول آموزش مبانی دینی برای والدین و مربیان بیان شده تا راه روشن تری برای آموزش  کودکان خود داشته باشند  و در پایان مواردی از روش ها و شیوه ها برای موثر و کارامد بودن این اصول بیان شده است.

واژگان کلیدی : خداشناسی ، فطری بودن ، کودکان ، نوجوانان ، مفروض گرفتن

[1] .طلبه سطح (2)،حوزه علمیه امام جعفر صادق (علیه السلام) ،شهرستان شاهرود ، تاریخ پذیرش مقاله مرداد 98.

                      تبیین ارتباط نفس و بدن از دیدگاه حکمت صدرایی

                                                                                                                   فاطمه عابدی[1]

چکیده

   مسئله نفس و بدن و رابطه آن دو، از مسائل دیرین فلسفی است.در فلسفه اسلامی، ملاصدرا توانست با ابداع مبانی فلسفی جدیداز قبیل تشکیک در وجود و حرکت جوهری طرحی نو از مسائل فلسفی از جمله مسائل نفس ارائه دهد. ایشان قائل به دوگانگی نفس و بدن نمی باشند بلکه رابطه نفس و بدن را بر اساس نظریه تشکیک تبیین می کنند. ملاصدرا با رد نظریه قدیم بودن نفس و حادث شدن آن،دیدگاه دیگری در نحوه پیدایش نفس بر می گزیند که به جسمانیة الحدوث بودن نفس معروف است. ایشان این نظریه را با توجه به آیه چهاردهم سوره مومنون به دست آورده‌اند. وبر همین مبنا، نفس را جوهری سیال می داند که بر اساس حرکت جوهری از نقص ( جسمانیت) به کمال ( روحانیت )سیر می کند. ملاصدرا بر مبنای حدوث جسمانی نفس و حرکت جوهری آن، رابطه نفس و بدن را رابطه اتحادیه می داند. وی ضمن پذیرش وجود فاصله فراوان میان نفس ناطقه عقلی و بدن جسمانی، بر واسطه بودن روح بخاری میان نفس و بدن تاکید داشته و وجود مرتبه و بدن مثالی را نیز که میان روح بخاری و نفس ناطقه قرار می گیرد ضروری می داند.

واژه های کلیدی : حدوث جسمانی نفس ، حرکت جوهری (اشتدادی) ، روح بخاری و بدن مثالی ، نفس ، یگانه انگاری.

…………………………………………………………………………………

[1] - طلبه سطح (2) ،حوزه علمیه امام جعفر صادق (علیه السلام) ،شاهرود ،تاریخ پذیرش مقاله مرداد 98

مراتب استکمال نفس از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه

مهناز حسینی[1]

چکیده

نفس وجودی است حقیقتی ولی دارای مراتب، پایین ترین مرتبه نفس فقط یک رتبه از بدن بالاتر است ولی بالاترین مراتب آن حتّی از اعظم ملائک نیز برتر است. اگر انسان جنبه های روحانی خود را تقویت کند با فرشتگان و ارواح پاک همراه می شود و اگر جنبه جسمانی خود را تقویت کند به حیوانات و درندگان شبیه می شود اگر بخش روحانی بر جسمانی پیروز شود و تیرگی های جسمانی را از خود دور کند علم به حقایق برای او روشن می شود و محبّت حق تعالی در او آشکار و به فضایل نیک متصف  می شود و در این حالت است که نورانیّت الهی بر او ظاهر می شود.

از آن جا که انسان دارای دو بعد جسمانی و روحانی است اصالت بخشیدن به هر یک از این دو بعد در حرکت وی به سوی کمال متفاوت خواهد بود و از منظر قرآن و نهج البلاغه اصالت انسان با بعد روحانی اوست و کمال و تقرب انسان به سوی پروردگارش نیز از طریق همین بعد مسیر خواهد شد. بنابراین شناخت درست از مراتب انسان، برای رشد بعد روحانی وی ضروری است همجنین برای بیان غایت انسان نیز شناخت مراتب کمال وی امری لازم می باشد.

کلید واژه ها: قرآن، نفس، عقل، استکمال، اخلاق

…………………………………………………………………

[1] - سطح دو، حوزه علمیه امام جعفر صادق(علیه السلام)

فرآیند استکمال نفس از دیدگاه فلاسفه اسلامی(ملاصدرا، ابن سینا)

مهناز حسینی[1]

چکیده

هر موجودی کمال ویژه ی خود را داراست، ازدیدگاه حکما کمالِ ویژه ی نوعِ انسان، اندیشه ورزی می باشد و فیلسوفانی مثل ارسطو و ابن سینا نیز اندیشه ورزی را بالاترین فعالیت برای سعادت انسان می دانستند و در مقابل عرفای جهان اسلام، حکمت عملی را شاخصه رسیدن به سعادت می دانند.

علم و عمل از عوامل استکمال نفس در فلسفه می باشد و از دیدگاه دین و فلسفه استکمال نفس امری پذیرفته شده است امّا آنچه مورد بحث واقع می شود یکی آن است که علم و عمل چگونه به استکمال نفس می انجامد و دیگر این که پرسش از چگونگی استکمال نفس مجرد است و پرسش آخر این که آیا فرآیند استکمال نفس پس از مرگ نیز ادامه دارد؟ اگر آری چگونه؟

در این مقاله به تبیین فرآیند استکمال نفس می پردازیم و دیدگاه و پاسخ فلاسفه اسلامی را در این باب جویا می شویم.

کلید واژه ها: نفس، تکامل، ابن سینا، ملاصدرا .

………………………………………………………………….

[1] - سطح دو، حوزه علمیه امام جعفر صادق(علیه السلام)

راهکارهای کنترل خشم بر اساس مبانی دینی و سیره ائمه(علیه السلام)

سمیه کلانتری[1]

چکیده

مقاله پیش رو با عنوان راهکارهای کنترل خشم بر اساس مبانی دینی با شیوه کتابخانه ای به بیان راهکارهای جلوگیری و کاهش خشم بر اساس قران و روایات می پردازد. اهمیت این مسئله از آن جا روشن می شود که  شخص در حالت عصبانیت و خشم کنترل خود را از دست داده و رفتارهایی از خود بروز می دهد که در بسیاری از موارد از کنترل او خارج است. بررسی های فردی- اجتماعی نشان می دهد که چقدر افراد مختلف به خاطر یک لحظه خشم، خود و دیگران را به مصیبتی بزرگ گرفتار کرده اند که عوارض شوم آن هیچگاه قابل جبران نبوده است. به همین دلیل شناخت رفتارهای خشم آلود و راه های مقابله با آن دارای اهمیت بسیاری است.

خشم نیرویی است دفاعی که برای دفاع از خود و پاسداری از حقوق فردی و اجتماعی در وجود انسان گذارده شده است که اگر در جای خود بکار رود مفید است مانند دیغ دشمن و غیرت بر ناموس، و اگر خشم نابه جا باشد مضر و خطرناک است. بنابراین اگر خشم در جایگاه خود به کار رود چه بسا آثار مثبتی نیز دارد مانند دوری از عذاب الهی، امنیت از خشم خدا، داخل شدن در ردیف مومنان و …

  ریشه های خشم نامطلوب عبارتند از: کم ظرفیتی، عجب، فخر، کبر، لجاجت، استهزاء، مجادله، تحقیر، عیب جویی و حرص مال و جاه و… بهترین زمان برای کنترل و درمان خشم، لحظات ابتدائی بروز خشم می باشد، چون با شعله ور شدن آتش خشم، اختیار انسان از او سلب شده و نور عقل و ایمان در وجودش خاموش گشته، مهار و کنترل آن مشکل می باشد.لذا خشم و عصبانیت احساساتی هستند که به سختی می توان آن ها را کنترل کرد اما با به کارگیری روش های کارآمد و سودمند قرآنی و روایی می توان در جهت کنترل آن اقدام کرد از جمله راهکارهایی قرآنی و روایی برای مقابله با خشم می توان 1- تقوا و پرهیزکاری و نادیده گرفتن اشتباهات دیگران و… نام برد.

اما خشمی که خارج از کنترل شخص می باشد و فقط در واکنش به رفتارهای غیر ارادی است دارای آثار منفی و مخرب می باشد و برای فرد جز پشیمانی چیزی به ارمغان نمی آورد و فرد را در ردیف شیطان و دچار عذاب سخت الهی می کند.

از جمله راهکارهایی که می توان برای مقابله با خشم نام برد، دور شدن از محیط، وضو گرفتن و غسل کردن، یاد خدا، تلاوت قرآن، از بین بردن عوامل ایجاد خشم، عمل به دستورات دین و الگو گیری از  اولیای الهی و پیروی از سیره آن ها و … می باشد.

کلیدواژه: خشم، غضب، عصبانیت ، آثار خشم.

………………………………………………………
[1] - دانش آموخته مقطع سطح دو، حوزه علمیه امام جعفر صادق(ع)، شهرستان شاهرود

بررسی عوامل حسرت اخروی از دیدگاه آیات و روایات

عصمت ترابی[1]

چکیده

حسرت به معنای ندامت، پشیمانی، تأسف و افسوس خوردن می باشد و در اصطلاح همان حسرت خوردن از تغییر و تحول در رأی و نظر نسبت به چیزی است که از دست داده است این تحقیق به عوامل بررسی حسرت اخروی پرداخته است از آنجایی که حسرت هم در دنیا وجود دارد و هم در آخرت و به همین مناسبت یکی از نام های قیامت یوم الحسرة می باشد عوامل حسرت دنیوی: شامل استفاده نکردن از موقعیت، از دست دادن فرصت، قدر ناشناسی در مقابل نعمت ها، همچنین حسرت خوردن به داشته های دیگران و استفاده نکردن از امکانات مادی و … می باشد که موجب می شود انسان در دنیا بی بهره باشد، رضایت کافی را از زندگی نداشته باشد در مقابل حسرت دنیوی، حسرت اخروی بسیار عظیم تر است، زیرا خود آخرت در مقایسه با دنیا بسیار عظیم و بی نهایت است. عوامل متعددی موجب حسرت اخروی می شود که می توان عوامل را در دسته های زیر قرار داد:

1.      اطاعت ناپذیری از خداوند و رسولان الهی، این مورد شامل عمل نکردن به دستورات الهی و پیروی از هوای نفس و تکذیب آیات الهی، شرک به خداوند، تمسخر و استهزاء پیامبران و همراهی نکردن با رسولان می باشد.

2.      فراموشی مرگ و قیامت شامل تکذیب قیامت و معاد، غفلت از قیامت و یاد مرگ و … می باشد.

3.      همنشینی با انسان های ناشایست و انجام کارهای گناه، کنترل نکردن نگاه، دورهمی های بیهوده ، دوستی با دشمنان خدا، همنشینی با شیطان و غیره می باشد.

4.      فعالیت های اقتصادی نادرست از جمله: خوردن مال حرام، نپرداختن زکات، دنیا گرایی و غیره.

قرآن کریم راهکارهای عملی برای مقابله با این امر زیانبار مطرح می نماید که می توان به موارد زیر اشاره کرد.

1.      تقوی : تقوی به معنای محافظت و مراقبت می تواند عامل اصلی برای رهایی از حسرت باشد.

2.      بهره گیری از عقل: خرد ورزی موجب می شود رفتار انسان در موقعیت های مختلف سنجیده تر بوده و درصد خطای انسان کمتر شود.

3.      عمل به دستورات قرآن کریم و انجام اعمال صالح که در قرآن کریم مکرراً همراه با ایمان مطرح شده است و می تواند موجب نجات انسان شود.

4.     این پیروی از دستورات الهی موجب حیات معنوی انسان و جلب رحمت الهی و در نهایت رستگاری انسان خواهد بود.

کلید واژه : حسرت، دنیوی، اخروی، عوامل، تقوی

……………………………………………………….
[1]. طلبه سطح(2)، حوزه علمیه امام جعفر صادق(ع)، شهرستان شاهرود