معصومه ترشیزی

چکیده

آنچه در این مقاله آمده مباحث مربوط به واژه نفس است مثل رابطه نفس با بدن، روح یا نفس، تزکیه نفس، انحطاط نفس و مراتب انسانی که شامل نفس مطمئنه، امّاره و لوامه می باشد بیان شده است. که شیطان به عنوان عامل بیرونی و نفس امّاره به عنوان عامل درونی گمراهی انسان را سبب می شوند.

با شناخت ویژگی ها و استعدادهای نفس به دنبال تزکیه نفس می رویم تا به آیه شریفه « یا ایّتها النفس المطمئنّه إِرجعی الی رَبِّک راضیةً مرضیةً » برسیم. در تکوین و آفرینش انسان اعجازی که به کار رفته همین است که دارای طبیعتی ذوجنتین است و لذا از قدرت وی در پذیرش رنگ های مختلف نباید غافل بود و رهبری او را در مسیر خاص نادیده گرفت، لذا باید تلاش شود تا انسان در مسیر کمال واقعی قرار گیرد و کمال واقعی انسان هنگامی است که خویشتن را از تنگنای غرور شهوات و لذایذ جسمی بیرون کشیده و گام هایی در راه انسانیت و بالا بردن طبع خود بردارد و با افکاری عالی تر و افقی وسیع تر آشنا گردد.

کلید واژه

نفس ـ روح ـ بدن ـ تزکیه

معصومه مطهری فر:

چکیده

اسراف به معنای تجاوز از حد و زیاده روی کردن است و آن یا از جهت کمیت است که صرف کردن مال است در موردی که سزاوار نیست هرچند به مقدار درهمی باشد و یا از جهت کیفیت است و آن صرف کردن مال است در موردی که سزاوار است ، لکن بیش تر از آن چه شایسته است و از همین رو بعضی صرف مال در موردی که سزاوار نیست را تبذیر گفته اند و  صرف مال را در زیادتر از آن چه سزاوار می باشد ، اسراف دانسته اند . اگرچه تبذیر به معنای        تباه کردن و ضایع کردن مال ، بیش تر رایج است . [1]

آیات قرآن درباره ی نکوهش اسراف و تبذیر و ارزش و جایگاه میانه روی و بهره گیری صحیح از نعمت های الهی به اندازه ای واضح و روشن است که ما به عنوان یک مسلمان به چنین مکتب دقیق و اخلاقی افتخار می کنیم .

در قرآن کریم واژه ی اسراف و مشتقات آن مکرر به کار رفته است ولی در بیست و سه مورد لفظ اسراف استعمال شده است و به طور کلی می توان معانی اسراف در قرآن را به این صورت بیان کرد :

1 . از حد گذشتن در گناه و نافرمانی

2 . از حد گذشتن در انفاق

3 . زیاده روی در خوردن یا مصرف آن چه حلال است .

و آن جا که اسراف با فی استعمال می شود به دو معنا می تواند باشد :

الف) افراط و زیاده روی در کاری

 ب) تفریط و تقصیر در عمل صالح و حق خداوند . [2]

با بررسی در آیات قرآن به این نتیجه می رسیم که در غالب موارد مقصود از اسراف          جنبه های اخلاقی ، عقیدتی و تجاوز از حدود الهی است و تنها در چهار مورد جنبه ی مالی را شامل می شود که با دو آیه ی تبذیر در سوره ی اسراء ، شش آیه می شود . تمام آیات مربوط به اسراف را می توان به طور کلی به دو بخش تقسیم کرد :

الف) اسراف در مال که خود شامل دو بخش : اسراف در مصرف شخصی و اسراف نسبت به دیگران می شود .

ب) اسراف در غیر مال که این نوع نیز شامل دو بخش اسراف در قتل و اسراف در نفس می شود . نمونه ای از این آیات : خداوند در مورد اسراف در مال و انفاق به دیگران          می فرماید : « والذین إذا أنفقوا لم یُسرفوا و لم یقتروا و کان بین ذلک قواما » [3] و در مورد اسراف در غیر مال می فرماید : « قل یا عبادی الذین أسرفوا علی أنفسهم لاتقنطوا من رحمه الله إنّ الله یغفر الذنوب جمیعاً إنّه هو الغفور الرحیم » [4]

در این نوع از اسراف هرگونه تجاوز از حد و مرز و حریم انسانی و ارتکاب هرگونه گناه و عصیان ، اسراف بر نفس به حساب می آید ، اسرافی که از ظاهر گذشته و به اعتقادات و تمام افعال و اعمال و رفتار آدمی نفوذ پیدا کرده است .

و در پایان باید از آثار سوء و پیامدهای نامطلوب و خانمان سوز اسراف سخن به میان آورد چرا که اسراف کردن عملی مخالف ساده زیستی و راهی برای گستردن دام های شیطان است زیرا اسراف موجب زیاده روی و زیاده روی موجب زیاده خواهی می شود و زیاده خواهی هم انسان را به خود مشغول کرده و از یاد خدا غافل می کند . آثار سوء اسراف شامل آثار سوء فردی چون : خشم الهی ، محرومیت از هدایت ، فقر ، هلاکت ، کیفر اخروی و آثار سوء اجتماعی چون : ثروت اندوزی و تکاثـر ، صـرف مـال در راه هوس و اسراف کاری ، حق ناشناسی ، کاهش تولید ، سقوط اخلاقی ،

 ضعف ایمان و خصوصاً اختلاف طبقاتی می شود .

در پایان باید عرض کنیم که اسراف و تبذیر دایره ای وسیع دارد و مصادیق آن متعدد است :

اسراف در اموال عمومی ، اسراف در بیت المال مردم ، اسراف در مواد غذایی ، مسکن ، وسیله نقیله ، آب ، گاز ، برق ، جنگل ، خاک ، … از جمله مصادیق اسراف می باشد .

سخن را با این دعای امام سجاد (علیه السلام) در مکارم الاخلاق به پایان می بریم که فرمودند :

« پروردگارا بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا از ارتکاب اسراف باز دار و روزی مرا از تلف شدن حفظ فرما »

ادامه »

سیده مونا حسینی طلبه حوزه علمیه امام جعفر صادق (ع) شاهرود:

چکیده :

به راستي اين سوال براي هر مسلماني كه دغدغه ي دين مداري و پايبندي به قوانين الهي را دارد پيش مي آيد :     )چرا امر به معروف و نهی منکر در جامعه ما مهجور مانده است ؟ ) و نیز چرا مردم جامعه ما در حال حاضر كه سه دهه از انقلاب گذشته است نسبت به اين دو واجب مهم كه ساير واجبات به واسطه ي آن دو اقامه مي شوند آن قدر بي تفاوت شده اند به طوري كه بي حجابي به عنوان نمادي پر رنگ و كاملا مشهود ، بيانگر مهجور ماندن اين دو فريضه است علاوه بر آن گسترش استفاده ي نامطلوب از اينترنت ، ماهواره و سرگرمي هاي حرام مثل رقص و آواز و موسيقي هاي حرام و قمار و مجالس مختلط زن و مرد و نيز رشد و گسترش روز به روز فساد و نا به ساماني هاي اجتماعي و فردي كه شاهد آن هستيم ، همگي بيانگر اين است كه تمام مشكلات جامعه ي اسلامي ما ريشه در ترك اين دو فريضه دارند. ما براي حل مشكلات فردي و اجتماعي خود بايد عوامل مهجور ماندن اين دو فريضه را بررسي كنيم. در این مقاله سعی شده است علتهایی که از زبان خود مردم در این زمینه بیان شده است را بررسی کنیم ازجمله عدم آگاهی نسبت به روشها و مراتب امر به معروف و نهی از منکر ، ترس ، خجالت ، تنبلی ، بی تفاوتی ، و… .

کلید واژه : مهجور – امر – نهی - معروف – منکر – بی تفاوتی

ادامه »