تأثیر قوه ی سامعه بر روحیات انسان در آیات و روایات

پژوهشگر: مریم عجم 

چکیده

خداوند به انسان به عنوان اشرف مخلوقات، نعمت­های فراوانی ارزانی داشته و او را از ویژگی­های مختلفی برخوردار نموده است. یکی از این نعمات که در وجود انسان نهفته است، قوه­ی شنوایی اوست. در آیات و روایات مختلف، از ویژگی­های این قوه سخن به میان آمده است، و بر اهمیت شنیدن و فهم مسائل دین تأکید شده است؛ و انسان را به شنیدن برخی اصوات سفارش نموده و گاهی از شنیدن برخی اصوات نهی نموده­اند. در روایاتی از معصومین (ع)، سخن از حقوق اعضاء و جوارح آمده است؛ چرا که انسان در مقابل هر نعمتی از جمله اعضای بدن خود وظایفی بر عهده دارد و حقی بر گردن اوست؛ پژوهش حاضر با جستجو در آیات و روایات برآن است تا اهمیت قوه­ی سامعه و تأثیر آن را بر روحیات انسان مورد بحث و بررسی قرار دهد.

واژگان کلیدی: سمع، قوه ­ی سامعه، شنیدن

حسن خلق و آثار آن درآیات و روایات

محبوبه یاقوتی فرومد[1]

چکیده

بى شک تهذيب نفس و اصلاح آن نقش بسزايى در سعادت فردى و اجتماعى و دنيوى و اخروى دارد، به گونه اى که اگر انسان تمام علوم را تحصيل کند و همه طبيعت را به تسخير خود درآورد، اما از تسخير درون و تسلط بر نفس خود عاجز باشد، از رسيدن به کمال باز خواهد ماند. چه بسا نابسامانى هايى که در سطح جهان پديد مى آيد و گرفتارى هايى که بشر امروزه با آن دست به گريبان است، ناشى از عدم توجه به مباحث اخلاقى باشد. 

جامعه هاى مترقى و به اصطلاح متمدن به سبب روگردانى از ارزش هاى اصيل انسانى روز به روز به جاهليت نزديک تر مى شوند و نور معنوى که سبب روشنايى دل هاست، جاى خود را به تيرگى مى دهد و قلب ها زنگار فراموشى موازين اخلاقى مى گيرد و مسلمانان به علت عمل نکردن به معارف بلند اسلام، هر روز گرفتار مشکلاتى هستند. احياى ارزش هاى اصيل اخلاقى و بازگشت به اصول فراموش شده اسلامى شرط لازم حاکميت بخشيدن اسلام در جامعه هاست. 

فراگيرى و عمل به اخلاق، افراد بشر را از هرگونه عيب و نقص منزه و مبرا ساخته و او را به اوج مکارم اخلاق مى رساند، نيروهاى سرکش نفس را مهار و رام مى کند و آنها را در مسير حکمت و عدالت و عفت تقويت مى کند تا به پايه مکارم اخلاق برسند. 

کلیدواژه: خلق- اخلاق- خلق نیکو

………………………………………………………….

[1] - طلبه مقطع سطح دو(کارشناسی)،مدرسه علمیه امام جعفر صادق(ع)، شاهرود

ریشه بخل و راه های درمان آن از منظر آیات و روایات

نگارنده:

سکینه عربی

«بخل» یعنی «دریغ کردن و نگهداشتن اموالی که حق نیست نگهداشته شوند». گر چه در لغت «بخل» را در مسائل مالی به کار برده اند اما بخل، تنها در مسائل مالی نیست بلکه خودداری از هر نوع احسان به دیگران بخل است. «بخل» یکی از صفات زشت و درخت خبیثه‌ای است که در جهنم است؛ چنان که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «إِیَّاكَ وَ الْبُخْلَ فَإِنَّهُ شَجَرَةٌ فِی‏ النَّارِ، وَ أَغْصَانُهَا فِی الدُّنْیَا، فَمَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِهَا أَدْخَلَهُ النَّار؛ بپرهیزید از بخل چرا که بخل درختی در جهنم است و شاخه هایش در دنیاست پس کسی که به یکی از شاخه های آن بیاویزد داخل آتش می شود.» اهمیت این موضوع ما را بر آن داشت تا در این نوشتار، ابتدا ماده ی بخل و مفاهیم مرتبط با آن را از نظر لغوی مورد بررسی قرار داده و سپس به انواع و نشانه های آن بپردازیم؛ تا بتوانیم این رذیله ی اخلاقی را با استفاده از آیات قرآن کریم و روایات اسلامی، ریشه یابی کرده و سپس برای درمان آن راهکارهایی را ارائه دهیم. این مقاله شامل چهار فصل به شرح ذیل می باشد: الف) مباحث مقدماتی، ب) مفهوم شناسی. فصل اول: انواع بخل و نشانه های آن؛ الف) انواع بخل، ب) نشانه های بخل و ویژگی انسان های بخیل؛ فصل دوم: ریشه های بخل؛ الف) ضعف ایمان و عقیده، ب) دنیا دوستی، ج) سوء ظن به خدا، د) القائات و وسوسه های شیطان، و) کفر؛ فصل سوم: آثار و پیامدهای بخل؛ الف) آثار دنیوی، ب) آثار اخروی، ج) آثار اجتماعی، د) آثار اقتصادی، هـ) عذاب دنیوی و اخروی بخیل. فصل چهارم: راه های درمان بخل؛ الف) راه های عملی، ب) راهکارهای قرآن.

واژگان کلیدی: بخل، بخیل، شح نفس، لئامت، انفاق.

جایگاه تربیتی سکوت در آیات و روایات

 طاهره عسکری[1]

چکیده

    دین اسلام با برخورداری از منابع غنی  « قرآن و سنت » برنامه ی تربیتی همه جانبه ای به جهانیان عرضه می کند. یکی از ابعادی که دین اسلام آن را به خوبی تبیین می کند ، (سکوت ) است . گرچه هر عضوی از اعضای بدن آدمی نقش تعیین کننده در سعادت و شقاوت وی ایفا می کند ، لیکن برخی از اعضا و جوارح همچون زبان ، گوش ، چشم و … از اهمیت ویژه ای برخوردارند. در این میان زبان به عنوان عضوی کوچک و از نعمت های بزرگ و الطاف خداوندی است. عضوی کوچک ولی جرم و عصیانش بزرگ است.

  در همه ی رفتار های  انسانی ، رفتارهای عاقلانه و دوری از رفتار جاهلانه در اسلام مورد اهمیت و تاکید می باشد، سکوت و اظهار نظر، به عنوان یک رفتار انسانی از این امر مستثنی نیست. موضوع سکوت چون از یک سو به آیات و روایات وابسته است لذا منابعی که در این زمینه استفاده شده است بحث روایی و تفسیری بوده است ، و از سویی دیگر چون از موضوعات اخلاقی است به منابع اخلاقی هم مراجعه شده است. هدف از انجام این تحقیق، تبیین و توصیف جایگاه و منزلت سکوت و خاموشی در تعلیم و تربیت می باشد.

واژگان کلیدی:

آثار سکوت، اهمیت سکوت، جایگاه تربیتی سکوت

………………………………………………………….

۱.طلبه سطح دو ( کارشناسی )، حوزه علمیه امام جعفر صادق ( علیه السلام )، شهرستان شاهرود .

حقوق فرزندان بر والدین در خانواده از منظر آیات و روایات

پژوهشگر:ام البنین السادات موسوی

چکیده

خانواده یعنی گروهی از افراد که در نتیجه پیوند زناشویی و پذیرش تعهد در قبال یکدیگر با هم ارتباط دارند. اهمیت خانواده به قدری است که در تمام جوامع به خصوص در نظام مقدس اسلام به آن توجه شده است.

ساختار خانواده بر مبنای دموکراسی و یا نظام ریاستی بر مبنای قراردادها یا بر مبنای قانون الهی می­باشد. خانواده مهم­ترین عضو جامعه است زمانی که ما خانواده­ای موفق داشته باشیم حتماً در کنار آن جامعه­ای موفق خواهیم داشت. افراد جامعه کسانی جز فرزندان یک خانواده نیستند که سعادت آن­ها در گرو والدین می­باشد در قبال آن­ها وظایفی دارند که باید به خوبی رعایت کنند چرا که آن­ها در سعادت دنیا و آخرت فرزندان خود نقش دارند. در نتیجه والدین برای حفظ بنیان بنیان آن باید تلاش کنند و علاوه بر این شناخت بیش­تری در مورد خانواده و کارکردها و روابط اعضای آن بدست آورند.

کلید واژه­ ها: خانواده ـ فرزندان ـ والدین.

نقش قضا و قدر در سرنوشت انسان از منظر آیات و روایات

نگارنده:خدیجه آشوری

چکیده

بررسی پیشینه بحث قضا و قدر روشن می کند ،که موضوع قضا و قدر ریشه در خلقت و فطرت انسان دارد ،ولی از نیمه قرن اول به طور جدی به صورت یک مبحث علمی و فلسفی مطرح شد .تعمق در انواع قضا و قدر و بررسی آیات و روایات بیانگر این حقیقت است ،که تمام نظام هستی بر اساس قانون اسباب و مسببات است که بر هستی و روابط آن حاکم است .و قضا و قدر به معنی جبری به هیچ وجه در برنامه اسلامی نیست ،بلکه منظور از آن وجود قانون و دستورات تشریعی خداوند از یک سو و وجود قانون تکوینی از سوی دیگر است .و نیز منظور از قضا و قدر علمی ،آن است که خداوند از پیش بداند که اعمال آدمی با چه خصوصیاتی و در چه شرایطی واقع می شود ،و بر اساس قضا و قدر عینی ، اراده الهی در شکل گیری اعمال انسان و تعیین یافتن آن دخالت دارد و قانون علیت عمومی هیچ گونه منافاتی با اختیار انسان ندارد و در همین موضوع آیاتی که در خصوص قضا و قدر در قرآن آمده است هرگز با هم تعارض ندارند زیرا اختیار انسان در طول اراده الهی قرار دارد . گرچه برخی متکلمان عدم حاکمیت انسان را بر سرنوشت خویش برگزیدند و مکتب جبر را اختیار کردند ،که نظرات آنها از نظر امامیه با خالقیت ، قادریت و عدل و علم پیشین الهی منافات دارد .و برخی دیگر با رد نظریه جبر قائل به تفویض شدند ،که نظرات آنها از نظر امامیه با مالکیت مطلق خداوند و قادریت او منافات دارد .و از نظر امامیه خداوند خود اراده نموده که انسان با اختیار خویش تصمیم بگیرد و عمل کند .مساله جبر در طول تاریخ همواره مورد سوء استفاده قرار گرفته و یک سلسله عوامل سیاسی و روانی و اجتماعی نیز به این عقیده دامن زده است ،ولی قضا و قدر به معنای صحیح آن باعث حکیمانه دیدن جهان ، جلوگیری از غرور ، تنبلی و سستی و مایه آرامش می شود . تقسیم قضا و قدر به حتمی و غیر حتمی از وضع خاص موجودات سرچشمه می گیرد و ناشی از جنبه قابلی است نه فاعلی ،که این قابلیت در انسان هم آگاهانه و هم آزادانه است .

و همچنین عوامل موثر در کار جهان منحصر به امور مادی نیست . بلکه یک سلسله امور معنوی نیز وجود دارد که جزء عوامل موثر جهان اند و در تغییر سرنوشت موثرند نظیر، دعا ، توکل ، صله رحم ، نیکی به پدر و مادر ، جهاد و صدقه و توبه …

واژگان کلیدی :

قضا ، قدر ، مشیت ، سرنوشت ، اراده ، سعادت ، تقدیر ، اختیار

ام البنين السادات موسوي

چکیده
خانواده یعنی گروهی از افراد که در نتیجه پیوند زناشویی و پذیرش تعهد در قبال یکدیگر با هم ارتباط دارند. اهمیت خانواده به قدری است که در تمام جوامع به خصوص در نظام مقدس اسلام به آن توجه شده است.
ساختار خانواده بر مبنای دموکراسی و یا نظام ریاستی بر مبنای قراردادها یا بر مبنای قانون الهی می¬باشد. خانواده مهم¬ترین عضو جامعه است زمانی که ما خانواده¬ای موفق داشته باشیم حتماً در کنار آن جامعه¬ای موفق خواهیم داشت. افراد جامعه کسانی جز فرزندان یک خانواده نیستند که سعادت آن¬ها در گرو والدین می¬باشد در قبال آن¬ها وظایفی دارند که باید به خوبی رعایت کنند چرا که آن¬ها در سعادت دنیا و آخرت فرزندان خود نقش دارند. در نتیجه والدین برای حفظ بنیان بنیان آن باید تلاش کنند و علاوه بر این شناخت بیش¬تری در مورد خانواده و کارکردها و روابط اعضای آن بدست آورند.

کلید واژه ها: خانواده ـ فرزندان ـ والدین.

ادامه »

بهنوش آجودانی - طلبه سطح 3

چکیده :

با تدبر و تفکر در تاریخ صدر اسلام و بررسی سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) این نکته ثابت می شود که درخشش آفتاب عالم تاب اسلام و گسترش حیرت انگیز آن در قرون اولیه و دوام و بقای تفکر و تمدن اسلام در جهان علی رغم تبلیغات جهانی با وسایل و تجهیزات مدرن و پسامدرن، اولابخاطر حقیقت بودن و فطری بودنش است و در ثانی متاثر از عظمت وبزرگی و بینش سیاسی مدبر و مدیر آورنده این دین و شخصیت ممتاز رسول اکرم بوده است که با استفاده از اهرم های مشخص و اصیل و پیروی از اصول ماندگار و الهی ،قومی متعصب خود خواه و سرسخت را که بویی از تمدن نمی بردند و به فرموده حضرت امیر «گروه که در پست ترین جایگاه بین سنگلاخهای خشن و مارهای ناشنوا زندگی می کردند، آبهای آلوده و لجن می نوشیدند و غذاهای سخت و خشن می خوردند و …» را به بهترین مردم اعصار مبدل ساخت و صاحب تمدن و فرهنگ متعالی نمودند . بدون شک همین سیاست های زیر کانه وی، درراستای ایجاد صلح و آشتی، میان قبایل متخاصم عرب و همزیستی مسالمت آمیز با غیر مسلمانان بوده است . هر چند امروزه پیش از هزار و چهار صد سال، از طلوع این نور رحمت می گذرد، اما بررسی ، در شخصیت و سیره سیاسی بی نظیر حضرت پیامبر ، چشم انداز های تازه و مفید را در برابر مان می گشاید و ما را به نقطه های استراتژیک سیاسی خاص ، در عرصه حکومت داری و رهبری متوجه می سازد .

واژگان کلیدی : سبک ، سبک زندگی ، سیاست، پیامبر اعظم ،آیات ، روایات

ادامه »